Vijay Patil success story – सुरुवात एका साध्या घरातून
विजय सर्जेराव पाटील हे सांगली जिल्ह्यातील वाळवा तालुक्यातील लाडेगाव या छोट्याशा गावातील रहिवासी. या परिसरात, जिथे शहरांइतकं नोकरीचं किंवा व्यवसायाचं क्षेत्र विकसित नाही, तिथे त्यांनी आपल्या तरुण मुलाच्या भविष्यासाठी एक ठोस निर्णय घेतला – “नोकरीच्या मागे न धावता, व्यवसाय करायचा.” ही संकल्पना त्यांच्या मनात आली, जेव्हा त्यांचा मुलगा पुण्यात SY B.Com शिकत असताना गावी परत आला. मुलाने ग्रामीण भागातील बेरोजगारी, मर्यादित नोकरीच्या संधी आणि दर महिन्याच्या खर्चाच्या तुलनेत मिळणाऱ्या पगाराचं गणित स्वतः पाहिलं.
परिस्थितीचं निरीक्षण आणि संधीची ओळख
पाटील कुटुंबाने ठरवलं – शहरात नोकरीच्या मागे न लागता, गावातच स्वतःचा व्यवसाय सुरू करायचा. हे करताना त्यांनी गावात आणि आसपासच्या परिसरात शेती, शेतमाल आणि शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नाची परिस्थिती अभ्यासली. त्यांना लक्षात आलं की त्यांच्या परिसरात भुईमूग, करडई, सूर्यफूल, सोयाबीन यासारख्या तेलबियांचं उत्पादन मोठ्या प्रमाणात होतं. परंतु, या बियांपासून स्थानिक पातळीवर कुणीही थेट शुद्ध, पारंपरिक पद्धतीने तेल तयार करत नव्हतं. या संधीला त्यांनी उपयोगात आणलं.
पारंपरिक घाण्यावर आधारित कोल्ड प्रेस ऑईल व्यवसायाची कल्पना
गावातील लोक पूर्वीच्या काळात जे पारंपरिक घाणे होते त्यातून तेल काढत असत. आजच्या काळात सगळं “फिल्टर ऑईल” आणि भेसळयुक्त तेल बाजारात दिसतं. त्यामुळे याचं पर्यायी, नैसर्गिक उत्पादन लोकांना हवं होतं. विजय पाटील यांनी नव्या तंत्रज्ञानाच्या मदतीने घाण्यावर आधारित कोल्ड प्रेस ऑईल व्यवसाय सुरू केला. या व्यवसायासाठी त्यांनी घाणे मशीन बसवले आणि सुरुवात केली शुद्ध, घरच्या घाण्यातून काढलेल्या तेलाच्या उत्पादनाला.
tur Bajar bhav डाळींच्या बाजारपेठेचा सखोल आढावा: दर स्थिर, भाववाढीवर वाटाण्याच्या आयातीचा प्रभाव
या मशीनद्वारे दररोज सुमारे 600 किलो बियाण्यांची प्रक्रिया केली जाते. साधारणतः 100 किलो शेंगांपासून 20–25 लिटर तेल आणि शिजवायला योग्य पेंड मिळते. सर्व प्रक्रिया पारंपरिक पद्धतीसारखी, पण आधुनिक यंत्रासह केली जाते.
ग्राहकांसाठी मूल्यवर्धित सेवा – एक सामाजिक आणि आर्थिक मॉडेल
या व्यवसायात विजय पाटील यांनी केवळ उत्पादनावर भर न देता ग्राहकाभिमुख सेवा पद्धती तयार केली. ग्राहक स्वतःकडून शेंगा किंवा बिया घेऊन येतो आणि त्याला हवे असल्यास तेल काढून देतात. जर पेंड ग्राहकाला नको असेल, तर ते तेल मोफत काढून देतात आणि पेंड स्वतःकडे ठेवतात. आणि जर ग्राहकाला तेलसह पेंडही हवे असेल, तर फक्त प्रती किलो दराने सेवा उपलब्ध आहे – शेंगांसाठी 10 रुपये, शेंगदाण्यासाठी 20 रुपये.
या भागात पेंड विक्रीही एक जोडधंदा ठरतो. शेंग, करडई, सोयाबीन यांचं पेंड विक्री दर 50 रुपये किलो आहे. त्यामुळे एकाच कच्च्या मालातून दोन आर्थिक स्रोत तयार होतात – तेल आणि पेंड.
फिल्टर प्रक्रिया, बाटलीकरण आणि विक्री व्यवस्थापन
तेल उत्पादन झाल्यावर त्याला 2–3 दिवस विश्रांती दिली जाते. नंतर अर्धा HP मोटरद्वारे फिल्टर करून ते बाटल्यांमध्ये भरले जाते. 1 लिटर आणि 5 लिटरच्या पॅकिंगमध्ये ग्राहकांना उपलब्ध करून दिलं जातं. विशेष म्हणजे, विजय पाटील यांनी अजूनपर्यंत त्यांच्या उत्पादनाचं लेबलिंग किंवा ब्रँडिंग केलेलं नाही. तरीसुद्धा ग्राहकांची गर्दी वाढते आहे, कारण तोंडी प्रचार (mouth publicity) ही त्यांची सर्वात मोठी ताकद ठरली आहे.
शून्य जाहिरात, शून्य मार्केटिंग – तरीही दरमहा लाखोंचा व्यवहार
आजवर त्यांनी कुठलीही जाहिरात माध्यमांतून केली नाही. व्यवसायाची माहिती गावातल्या लोकांनी एकमेकांना सांगून पसरवली. त्यांच्या उद्घाटनाच्या दिवशी गावकऱ्यांनी घाण्यावर पहिलं तेल काढून घेतलं आणि तिथूनच ग्राहकांची ओळख सुरू झाली. ते म्हणतात, “लोक स्वतः आमच्याकडे येऊन तेल नेतात. त्यामुळे ब्रँड तयार करण्याची गरजच भासलेली नाही.”
सध्या त्यांचं तेल कोडोली, इस्लामपूर आणि आसपासच्या 20–25 किमी परिसरात विकलं जातं. त्यातही अजून त्यांनी गावाबाहेरील कोणतेही वितरक ठेवलेले नाहीत.
उत्पन्न आणि आर्थिक शाश्वतता
सुरुवातीच्या नऊ महिन्यांत त्यांनी या व्यवसायातून 8 ते 9 लाख रुपयांचं उत्पन्न कमावलं आहे. हे उत्पन्न दरमहा सरासरी 90,000 ते 1 लाख रुपये एवढं आहे. गावात राहून, आपल्या शेतकऱ्यांशी संपर्क ठेवून, स्थानिक लोकांना रोजगार देऊन हा व्यवसाय फायदेशीर स्वरूपात उभा राहिलेला आहे.
तरुण मुलाच्या हातात व्यवसाय – शिक्षणासोबत जबाबदारी
या व्यवसायाची संकल्पना विजय पाटील यांनी आपल्या मुलासाठी उभी केली. त्यांच्या मुलाला सुरुवातीला शंका होती की हा व्यवसाय चालेल का? पण सुरुवातीच्या महिन्यातच चांगला प्रतिसाद मिळाल्यामुळे त्याचा आत्मविश्वास दुणावला. आज तो स्वतः सकाळी साडेआठला दुकानात हजर होतो आणि रात्री उशिरा घरी जातो. त्याला इतर तरुणांप्रमाणे बाहेर फिरायचं आकर्षण नाही, कारण तो त्याच्या कामातच समाधानी आहे.
एक आदर्श गावगाडा मॉडेल – स्थानिकतेचा प्रभाव
विजय पाटील यांचा हा व्यवसाय म्हणजे केवळ आर्थिक यशाची कथा नाही, तर सामाजिकदृष्ट्या एक प्रेरणादायी उदाहरण आहे. त्यांनी आपल्या गावातील शेतकऱ्यांना शुद्ध तेल आणि सेवा दिली. त्यांचं उत्पन्न वाढवलं आणि स्थानिक अर्थव्यवस्थेला हातभार लावला. गावातील तरुणांसाठी त्यांनी व्यवसायाची नवी दिशा दाखवली आहे.
निष्कर्ष
विजय सर्जेराव पाटील यांचा प्रवास म्हणजे ग्रामीण भारतात उपलब्ध असलेल्या संसाधनांचा उपयोग करून, स्थानिक बाजारपेठेच्या गरजा लक्षात घेऊन, आर्थिक यश आणि सामाजिक प्रतिष्ठा मिळवण्याचं एक जिवंत उदाहरण आहे. त्यांची यशोगाथा ग्रामीण भागातील अनेक नवउद्योजकांसाठी प्रेरणादायी ठरते.
हे दाखवून देतं की, व्यवसायाच्या सुरुवातीला मोठी गुंतवणूक किंवा मोठं शहर असण्याची गरज नाही. गरज आहे ती कल्पकतेची, चिकाटीची आणि आपल्या परिसराची नाडी समजून घेण्याची. विजय पाटील यांनी ही तीनही गोष्टी अचूक साध्य केल्या – म्हणूनच आज त्यांचा व्यवसाय फुलत आहे.
