मुख्य मथळा: उजनी धरण (Ujani Dam) विक्रमी पावसामुळे १५ वर्षांत प्रथमच मे महिन्यात पॉझिटिव्ह; दौंडमधून ३४,८८३ क्युसेक पाण्याची आवक, निरा नदीकाठच्या गावांना धोका, पुणे जिल्ह्यातील १९ धरणे भरण्याच्या मार्गावर.
सोलापूर (Solapur) / पुणे (Pune), दि. २८ मे २०२५:
आज बुधवार, दिनांक २८ मे २०२५ रोजी सकाळपर्यंतच्या आकडेवारीनुसार, गेल्या चोवीस तासांत सोलापूर जिल्हा (Solapur District), पुणे जिल्हा (Pune District) आणि विशेषतः उजनी धरणाच्या पाणलोट क्षेत्रात झालेल्या विक्रमी पावसामुळे (Record Rainfall) उजनी धरण तब्बल १५ वर्षांनंतर प्रथमच मे महिन्यात मायनसमधून प्लसमध्ये आले आहे. धरणात पाण्याची आवक सातत्याने वाढत असून, भीमा (Bhima River) आणि निरा (Nira River) नद्या दुथडी भरून वाहत असल्याने नदीकाठच्या गावांना सतर्कतेचा इशारा देण्यात आला आहे.
उजनी धरणाची सध्याची विक्रमी स्थिती (Ujani Dam Current Record Status)
काल, मंगळवार, २७ मे रोजी सकाळी १० वाजता उजनी धरण प्लसमध्ये आले होते. काल संध्याकाळपर्यंत धरणात ४% पाणीसाठा (Water Storage) जमा झाला होता. आज सकाळी ७ वाजता हाती आलेल्या ताज्या माहितीनुसार, उजनी धरणाची पाण्याची पातळी ८.७३% एवढी झाली आहे. याचाच अर्थ, पाठीमागील २४ तासांत उजनी धरणाच्या पाणीसाठ्यात जवळपास ९ टक्क्यांची वाढ झाली आहे. सध्या धरणात एकूण ६८.३३ टीएमसी (TMC) मृत पाणीसाठा असून, त्यापैकी ४.६७ टीएमसी पाणी उपयुक्त किंवा जिवंत पाणीसाठा म्हणून जमा झाले आहे. अवकाळी पावसामुळे मे महिन्यात उजनी धरण प्लसमध्ये येण्याची ही गेल्या पंधरा वर्षांतील पहिलीच घटना असल्याचे सांगितले जात आहे, जी एकाच वेळी आनंदाची आणि चिंतेची बाब मानली जात आहे.
पाण्याची प्रचंड आवक आणि विसर्गाची स्थिती (Massive Water Inflow and Discharge Status)
काल सकाळी दौंड (Daund) येथून उजनी धरणात होणारी २८,००० क्युसेकची आवक आता ६,००० क्युसेकने वाढली आहे. ताज्या आकडेवारीनुसार, दौंड येथून उजनी धरणात ३४,८८३ क्युसेक एवढ्या प्रचंड प्रमाणात पाण्याची आवक (Water Inflow) होत आहे. पुणे जिल्हा आणि आसपासच्या घाटमाथ्यावर पडत असलेल्या मुसळधार पावसामुळे दौंडमधून येणाऱ्या पाण्यात आणखी वाढ होण्याची शक्यता धरण प्रशासनाकडून वर्तवण्यात आली आहे.
विशेष म्हणजे, दौंड आणि बंडगार्डनचा (Bundgarden) विसर्ग सुरु होण्यापूर्वीच, केवळ स्थानिक पावसामुळे (Local Rainfall) उजनी धरण गेल्या नऊ दिवसांत प्लसमध्ये आले आहे. सध्या उजनी धरणातून भीमा नदीपात्रात कोणताही मोठा विसर्ग सोडण्यात आलेला नाही, केवळ बोगद्यामधून १६० क्युसेकचा विसर्ग नियमितपणे सुरू आहे.
निरा नदीच्या प्रवाहातील बदल आणि भीमा नदीकाठच्या गावांना धोका (Changes in Nira River Flow and Threat to Bhima Riverside Villages)
निरा नदीतूनही मोठ्या प्रमाणात पाणी भीमा नदीत मिसळत आहे. काल रात्री सहा वाजता निरा नरसिंगपूर (Nira Narsingpur) येथे निरा नदीचा विसर्ग २६,५०० क्युसेक होता, जो रात्री सात वाजेपर्यंत १२,५०४ क्युसेकपर्यंत कमी झाला होता. विसर्ग कमी होत असला तरी, निरा खोऱ्यातील पावसाच्या पाण्यामुळे सोलापूर जिल्ह्यातील भीमा नदीकाठच्या अनेक गावांमध्ये पुराचा धोका (Flood Risk) अजूनही कायम आहे. अनेक बंधारे पाण्याखाली गेले असून शेतकऱ्यांच्या अडचणीत वाढ झाली आहे. प्रशासनाने नदीकाठच्या नागरिकांना सतर्क राहण्याचे आवाहन केले आहे.
हवामान विभागाचा अंदाज आणि पुणे जिल्ह्यातील धरणांची स्थिती (IMD Forecast and Status of Dams in Pune District)
हवामान विभागाने (IMD) येत्या ३१ मे पर्यंत संपूर्ण महाराष्ट्रभरात पाऊस (Maharashtra Rains) सर्वदूर पसरेल असा अंदाज वर्तवला आहे. पुणे परिसरातील १९ लहान-मोठी धरणे आणि त्यांच्या पाणलोट क्षेत्रातही जोरदार पाऊस सुरू आहे. या धरणांची साठवण क्षमता तुलनेने कमी असल्याने, ती लवकरच भरून त्यातून पाणी सोडण्याची शक्यता आहे. असे झाल्यास उजनी धरणात येणाऱ्या पाण्याची आवक आणखी वाढेल आणि धरणातून मोठा विसर्ग सोडावा लागण्याची परिस्थिती निर्माण होऊ शकते. ३१ मे नंतर पाऊस थांबेल असा अंदाज असला तरी, पुढील काळात मोठा पूर येण्याची शक्यता नाकारता येत नाही.
प्रशासनाकडून सूचना आणि शेतकऱ्यांसाठी आवाहन (Instructions from Administration and Appeal to Farmers)
संपूर्ण महाराष्ट्रात पसरलेल्या पावसामुळे राज्यातील सर्व नद्या, नाले, ओढे दुथडी भरून वाहत आहेत. राज्य सरकारने सर्व नागरिकांना आपल्या आरोग्याची काळजी घेण्याची सूचना केली आहे. नदीकाठच्या शेतकऱ्यांनी विशेष काळजी घेण्याची गरज आहे. पुढील चार महिने पावसाळ्याचे असल्याने, शेती, पंप, पाईपलाईन सुरक्षित स्थळी हलवण्याचे आणि मालमत्तेचे नुकसान टाळण्यासाठी आवश्यक उपाययोजना करण्याचे आवाहन प्रशासनाकडून करण्यात आले आहे. गेल्या पंधरा वर्षांत प्रथमच मे महिन्यात उजनी धरण प्लसमध्ये आल्याने, आगामी पावसाळ्यातील जल व्यवस्थापनाचे मोठे आव्हान प्रशासनासमोर उभे राहिले आहे. राजकीय दबावामुळे पूर्वी धरण रिकामे केले जात असल्याचा आरोप होत असताना, यंदा निसर्गानेच धरण भरल्याने भविष्यातील नियोजन महत्त्वाचे ठरणार आहे.
सारांश: उजनी धरणातील पाणीपातळीत विक्रमी वाढ झाली असून, आगामी काळात पुणे जिल्ह्यातील धरणांमधून येणारे पाणी आणि सातत्यपूर्ण पावसामुळे पूरस्थिती गंभीर होण्याची शक्यता आहे. नागरिकांनी आणि विशेषतः नदीकाठच्या शेतकऱ्यांनी अत्यंत सावधगिरी बाळगणे आवश्यक आहे.
