हरभरा: दर एमएसपीच्या आसपास, सरकारची खरेदी कमी
tur Bajar bhav सध्या हरभऱ्याची बाजारातील स्थिती तुलनात्मक स्थिर आहे. सरकारने 2024-25 साठी हरभऱ्याची किमान आधारभूत किंमत (MSP) ५६५० रुपये प्रति क्विंटल निश्चित केली आहे. दिल्लीमध्ये सध्या हरभऱ्याचा दर सुमारे ₹५८५० आहे, तर वाशिम, अशोकनगरसारख्या महत्त्वाच्या मंडईंमध्ये किंमती ₹५७०० ते ₹५७५० दरम्यान आहेत. या किंमती एमएसपीच्या आसपास असल्यामुळे शेतकरी सरकारी खरेदी केंद्रांऐवजी खुल्या बाजारपेठेत विक्री करणे पसंद करत आहेत. यामुळे सरकारने निश्चित केलेल्या १० लाख टन खरेदी लक्ष्यापैकी फक्त १ लाख टनच खरेदी झालेली आहे.
देशातील उत्पादन सुमारे ८० ते ८५ लाख टन दरम्यान होण्याचा अंदाज आहे. दुसरीकडे, वापर सुमारे ९० लाख टन आहे. आयात सुमारे १३ लाख टन झालेली असून ती मुख्यतः ऑस्ट्रेलियातून झाली आहे. पण सर्वात मोठा परिणाम वाटाण्याच्या आयातीने घडवला आहे. डिसेंबर २०२३ मध्ये सरकारने वाटाणा आयात शुल्कमुक्त केली आणि ३१ मे २०२४ पर्यंत ती परवानगी दिली. यामुळे तब्बल ३२ लाख टन वाटाण्याची आयात झाली आहे. परिणामी, हरभऱ्याच्या वापरावर परिणाम झाला, गिरण्यांचा कल वाटाण्याकडे वळला आणि बाजारातील मागणी कमी झाली. यामुळे दरांवर दबाव राहिला.
सद्यस्थितीत ऑस्ट्रेलियामधून होणारी निर्यात काही काळासाठी घटू शकते. आफ्रिकेतील थोडे प्रमाण येईल, पण त्याचा मोठा परिणाम अपेक्षित नाही. गिरण्यांकडे जुना साठा नसल्यामुळे मागणी कायम आहे आणि त्यामुळे दर काही काळासाठी स्थिर राहण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे.
तूरडाळीची स्थिती: उत्पादन व आयात जास्त, दर स्थिर
तुरीच्या बाबतीत सरकारने यंदा ७००० रुपये MSP निश्चित केला आहे. आतापर्यंत सुमारे ५ लाख टन सरकारी खरेदी झालेली आहे. महाराष्ट्रासह काही राज्यांमध्ये सरकारी खरेदी सुरू असून हे लक्ष्य १० लाख टनाचे आहे. बाजारात सध्या दर ₹७००० ते ₹७२०० दरम्यान आहेत. भारतात उत्पादन ३८ लाख टन होण्याची शक्यता आहे. यंदाची आयात विक्रमी असून सुमारे १२ लाख टन तूर आयात करण्यात आली आहे.
बर्मामध्ये या वर्षी ३ लाख टन तुरीचे उत्पादन अपेक्षित असून आफ्रिकेतील उत्पादन सुमारे ९ ते १० लाख टन आहे. हे उत्पादन ऑगस्ट महिन्यानंतर बाजारात येईल. म्यानमारमधून एप्रिल ते ऑगस्ट २०२४ दरम्यान भारतात १.२ लाख टन तूर निर्यात झाली आहे, जी गेल्या वर्षीच्या तुलनेत तुल्यबळ आहे. म्यानमारमधील पीक वाढल्यामुळे तिथून होणारी निर्यात स्वस्त होऊ लागली आहे. मुंबईत लेमन तुरीचा दर ₹६५०० आहे, तर इतर प्रकारचे दर ₹७००० च्या आसपास आहेत.
उन्हाळ्यात डाळींचा वापर तुलनेत कमी असतो, त्यामुळे मागणीही घटलेली आहे. मात्र जुलै-ऑगस्ट दरम्यान गिरण्या सक्रिय होतील आणि खरेदी वाढेल. त्याचा परिणाम म्हणून किंमतीत सौम्य वाढ होऊ शकते.
उडीद: आयात वाढ, किंमत स्थिरतेकडे
उडीदासाठी सरकारने ₹७१०० प्रति क्विंटल MSP निश्चित केला आहे. सध्या बाजारात किंमत ₹७००० ते ₹७४०० दरम्यान आहे. यंदा म्यानमारमध्ये विक्रमी ९ ते १० लाख टन उत्पादन झाले आहे, तर ब्राझीलमधून ५०,००० ते ६०,००० टन उत्पादनाची अपेक्षा आहे. भारतात मागील वर्षी ८.२३ लाख टन उडीद आयात करण्यात आला. यंदाच्या पहिल्या चार महिन्यांत म्यानमारमधून ३.२३ लाख टन उडीद भारतात आला आहे.
उत्पादन वाढल्याने म्यानमारमधील निर्यातदारांमध्ये स्पर्धा निर्माण झाली आहे, त्यामुळे भारतातील आयात स्वस्त होत आहे. यामुळे उडीद दर स्थिर राहण्याची शक्यता असून, भविष्यात मोठ्या वाढीची शक्यता कमी आहे.
मूग: चांगलं उत्पादन, परंतु बाजारभाव MSPखाली
मूगाचे उन्हाळी पीक यंदा उत्तम आले आहे. मध्यप्रदेशात मूगाचे उत्पादन चांगल्या प्रमाणात झाल्याचे चित्र आहे. सरकारने मूगासाठी ₹८६८२ प्रति क्विंटल MSP जाहीर केले आहे. मात्र सध्या बाजारात मूग ₹७५०० च्या आसपास विकला जात आहे. भारताने मूग आयात बंदी केली असून उपलब्धता चांगली आहे. यामुळे भविष्यात मूगाच्या दरात फारशी मोठी वाढ होण्याची शक्यता नाही.
मसूर: आयात वाढली, बाजारभाव MSPपेक्षा कमी
मसूरसाठी सरकारने ₹६७०० प्रति क्विंटल MSP ठरवलेला आहे, मात्र बाजारभाव ₹६००० ते ₹६३०० च्या दरम्यान आहे. यंदा मसूरचे उत्पादन १७ लाख टन असून आयात १२.८६ लाख टन झाली आहे. ही आयात मुख्यतः ऑस्ट्रेलिया आणि कॅनडामधून झाली आहे. कॅनडामध्ये पीक क्षेत्र वाढण्याची शक्यता आहे कारण चीन वाटाण्यावर आयात शुल्क लावू शकतो. ऑस्ट्रेलियात हरभऱ्याचे क्षेत्र वाढण्याची शक्यता आहे.
निष्कर्ष: बाजार स्थिर, वाटाण्याच्या धोरणावर अवलंबून
एकूणच परिस्थिती पाहता, हरभऱ्याच्या दरांना आधार असून काहीशी स्थिरता आहे. इतर डाळींमध्ये भाव मर्यादित आहेत. कारण आयात वाढलेली आहे, उत्पादन चांगले आहे आणि वापर तुलनात्मक कमी आहे. सरकार वाटाण्याच्या आयातीबाबत काय धोरण घेते यावर भावांची दिशा ठरणार आहे. व्यापाऱ्यांना आणि शेतकऱ्यांना सल्ला दिला जातो की जास्त भावाच्या प्रतीक्षेत माल न रोखता योग्य भाव मिळाल्यावर विक्री करावी, कारण अचानक मोठी वाढ ही फार शक्य नाही.
