मुख्य मथळा: सोयाबीन उत्पादकांनो लक्ष द्या! पेरणीनंतर ७२ तासांच्या आत वापरा ‘ही’ प्रभावी तणनाशके (Top Pre-emergence Herbicides for Soybean) ; भरघोस उत्पादनाची गुरुकिल्ली.
उपशीर्षके:
- सोयाबीनमध्ये तणनाशकांचे प्रकार आणि पेरणीपूर्व फवारणीचे महत्त्व
- शेतकऱ्यांसाठी निवडक आणि प्रभावी पेरणीपूर्व तणनाशके (Top Pre-emergence Herbicides for Soybean)
- तणनाशक फवारणीची अचूक पद्धत आणि प्रमाण (Herbicide Application Technique and Dosage)
- फवारणीनंतर घ्यावयाची विशेष काळजी (Post-Spray Precautions)
- चांगल्या परिणामांसाठी महत्त्वाचे सल्ले
सोयाबीन (Soybean) हे महाराष्ट्रातील एक महत्त्वाचे खरीप पीक असून, त्याच्या यशस्वी उत्पादनासाठी योग्य तणनियंत्रण (Weed Management) अत्यंत आवश्यक आहे. तणांमुळे पिकाच्या वाढीसाठी आवश्यक असलेले पाणी, अन्नद्रव्ये आणि सूर्यप्रकाश यासाठी स्पर्धा निर्माण होते, परिणामी उत्पादनात मोठी घट येऊ शकते. बाजारात अनेक प्रकारची तणनाशके उपलब्ध असली तरी, पेरणीनंतर लगेच, म्हणजेच प्री-इमर्जन्स (Pre-emergence) अवस्थेत कोणते तणनाशक वापरावे, याबाबत शेतकऱ्यांमध्ये संभ्रम असतो. आज आपण याच विषयावर सविस्तर चर्चा करणार आहोत.
प्री-इमर्जन्स तणनाशके म्हणजे काय आणि ती का महत्त्वाची? (What are Pre-emergence Herbicides and Why are They Important?)
सोयाबीनची पेरणी केल्यानंतर ७२ तासांच्या आत जी तणनाशके जमिनीवर फवारली जातात, त्यांना प्री-इमर्जन्स तणनाशके म्हणतात. या प्रकारच्या तणनाशकांचा मुख्य उद्देश हा जमिनीमध्ये असलेल्या तणांच्या बियांना उगवण्यापासून रोखणे हा असतो. यामुळे सोयाबीनच्या रोपांना सुरुवातीच्या काळात वाढीसाठी स्पर्धाविरहित निरोगी वातावरण मिळते. जर सुरुवातीलाच तणांचा बंदोबस्त झाला, तर सोयाबीनची वाढ जोमदार होते आणि नंतर पिकावर कोणताही विपरीत परिणाम, जसे की पानांवर चट्टे (Scorching) येणे किंवा वाढ खुंटणे, अशा समस्या टाळता येतात. पोस्ट-इमर्जन्स (तण उगवल्यानंतर फवारण्यात येणारी) तणनाशकांच्या वापरामुळे अनेकदा पिकाला थोडाफार धक्का बसतो, जो प्री-इमर्जन्सच्या वापराने टाळता येतो. (Benefits of pre-emergence herbicides in soybean)
सोयाबीनसाठी शिफारस केलेली प्रमुख प्री-इमर्जन्स तणनाशके आणि त्यांचे प्रमाण (Recommended Pre-emergence Herbicides for Soybean and Their Dosages)
बाजारात विविध कंपन्यांची अनेक प्री-इमर्जन्स तणनाशके उपलब्ध आहेत. त्यापैकी काही निवडक, प्रभावी आणि शेतकऱ्यांनी अनुभवलेले चांगले परिणाम देणारी तणनाशके खालीलप्रमाणे आहेत. आपल्या सोयीनुसार आणि उपलब्धतेनुसार यापैकी कोणत्याही एकाचा वापर करता येईल:
- अथॉरिटी नेक्स्ट (Authority Next) – एफएमसी (FMC) कंपनी: हे एक उत्तम प्री-इमर्जन्स तणनाशक असून, याचा प्रति एकर ५०० ग्रॅम याप्रमाणे वापर करावा. हे तणनाशक विविध प्रकारच्या तणांवर चांगले नियंत्रण मिळवते. (FMC Authority Next for soybean)
- सुमी मॅक्स (Sumi Max) – सुमिटोमो केमिकल (Sumitomo Chemical): सुमी मॅक्स हेदेखील शेतकऱ्यांमध्ये लोकप्रिय असलेले आणि चांगले परिणाम देणारे तणनाशक आहे. याचे प्रति एकर १०० मिली प्रमाण वापरावे. (Sumi Max herbicide dosage)
- स्ट्रॉंगआर्म (StrongArm) – डाऊ ॲग्रोसायन्सेस/कॉर्टेव्हा (Dow AgroSciences/Corteva): हे तणनाशक मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते आणि शेतकऱ्यांमध्ये याला विशेष पसंती आहे, कारण याचे परिणाम अत्यंत प्रभावी दिसून येतात. याचे प्रमाण प्रति एकर १२.५ ग्रॅम इतके आहे. (Dow StrongArm herbicide use)
- वेलर ३२ (Valor 32) – बीएसएफ (BASF) कंपनी: वेलर ३२ हे देखील एक उत्कृष्ट तणनाशक असून, याचे अतिशय चांगले परिणाम मिळतात. हे प्रामुख्याने गोल पानांचे, रुंद पानांचे तसेच केना सारख्या हट्टी तणांना पूर्णपणे नियंत्रित करण्याचे काम करते. याचे प्रति एकर प्रमाण १ लिटर इतके आहे. (BASF Valor 32 for weed control)
- दबोच (Daboch) – धानुका ॲग्रीटेक (Dhanuka Agritech): गेल्या दोन वर्षांपासून धानुका कंपनीचे दबोच हे तणनाशक शेतकऱ्यांच्या पसंतीस उतरत आहे. हे दोन्ही प्रकारच्या (एकदल व द्विदल) तणांवर नियंत्रण मिळवण्यासाठी सक्षम आहे. याचे प्रमाण प्रति एकर १२.८ ग्रॅम आहे. (Dhanuka Daboch pre-emergence)
- ॲमिकस (Amicus) – युपीएल (UPL) कंपनी: युपीएल कंपनीचे ॲमिकस हे तणनाशक असून, काही शेतकऱ्यांच्या अनुभवानुसार याचे परिणाम स्ट्रॉंगआर्मपेक्षाही चांगले दिसून आले आहेत, विशेषतः विशिष्ट प्रकारच्या तणांवर. याचे प्रति एकर प्रमाण ८०० मिली इतके आहे. (UPL Amicus herbicide results)
यापैकी कोणतेही एकच तणनाशक निवडायचे आहे आणि सांगितलेल्या प्रमाणातच वापरायचे आहे.
प्रभावी परिणामांसाठी तणनाशक वापरण्याची योग्य पद्धत (Correct Method of Using Herbicides for Effective Results)
केवळ चांगले तणनाशक निवडणे पुरेसे नाही, तर त्याचे अपेक्षित परिणाम मिळवण्यासाठी योग्य पद्धत आणि काळजी घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. अनेकदा शेतकऱ्यांना तणनाशकाचे अपेक्षित रिझल्ट न मिळण्यामागे फवारणीतील त्रुटी हे एक प्रमुख कारण असते.
पहिली महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे तणनाशकाचे योग्य प्रमाण. शिफारस केलेले प्रमाण तंतोतंत पाळणे गरजेचे आहे. जर प्रमाण कमी वापरले, तर तणांवर पूर्ण नियंत्रण मिळणार नाही आणि जास्त झाल्यास पिकाला अपाय होण्याची शक्यता असते. दुसरी अत्यंत महत्त्वाची बाब म्हणजे पाण्याचे प्रमाण. एक एकर क्षेत्रासाठी प्री-इमर्जन्स तणनाशकाची फवारणी करताना १५० लिटर पाणी वापरणे अत्यावश्यक आहे. अनेक शेतकरी २०० लिटर किंवा १०० लिटर पाणी वापरतात, जे शास्त्रीयदृष्ट्या योग्य नाही. १५० लिटर पाण्यामध्ये शिफारशीत तणनाशक योग्य प्रकारे मिसळून संपूर्ण एक एकर क्षेत्रावर दाट आणि एकसारखी फवारणी करावी. फवारणी करताना जमिनीवर तणनाशकाचा एक संरक्षक थर (Layer) तयार होणे गरजेचे असते. जर हा थर व्यवस्थित आणि एकसारखा तयार झाला नाही, तर अनेकवेळा तण त्या थरामधून बाहेर पडते आणि आपल्याला अपेक्षित परिणाम मिळत नाहीत. (Herbicide application techniques)
फवारणीची वेळ आणि हवामानाचा योग्य अंदाज (Timing of Spraying and Proper Weather Assessment)
प्री-इमर्जन्स तणनाशके ही सोयाबीनची पेरणी केल्यानंतर ७२ तासांच्या आत फवारायची असतात. याचे कारण म्हणजे सोयाबीनचे अंकुरण (Germination) साधारणपणे ७२ तासांनंतर व्हायला सुरुवात होते. त्यामुळे, सोयाबीनचे बी जमिनीतून वर येण्यापूर्वीच जमिनीवर तणनाशकाचा थर तयार होणे आवश्यक आहे. पेरणी केल्यानंतर लगेच, किंवा दुसऱ्या दिवशी, किंवा जास्तीत जास्त तिसऱ्या दिवशी या तणनाशकांची फवारणी पूर्ण करावी.
यासोबतच, फवारणी केल्यानंतर हवामानाचा अंदाज घेणेही महत्त्वाचे आहे. फवारणीनंतर कमीत कमी तीन ते चार तास पाऊस येता कामा नये. जर फवारणीनंतर लगेच पाऊस आला, तर जमिनीवर तयार झालेला तणनाशकाचा थर वाहून जातो किंवा त्याची तीव्रता कमी होते, ज्यामुळे तणनाशकाची परिणामकारकता घटते आणि तण पुन्हा उगवण्याची शक्यता वाढते. (Soybean herbicide timing and weather)
निष्कर्ष (Conclusion)
सोयाबीन पिकामध्ये सुरुवातीच्या काळात तणांचा प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी प्री-इमर्जन्स तणनाशकांचा वापर हा एक अत्यंत प्रभावी उपाय आहे. वर नमूद केलेल्या विविध तणनाशकांपैकी आपल्या गरजेनुसार आणि उपलब्धतेनुसार योग्य तणनाशकाची निवड करून, योग्य प्रमाण, पाण्याची योग्य मात्रा आणि योग्य वेळी फवारणी केल्यास निश्चितपणे चांगले परिणाम मिळतील. यामुळे सोयाबीनची वाढ जोमदार होईल आणि उत्पादनातही चांगली वाढ दिसून येईल.
शेतकरी मित्रांनो, ही माहिती जास्तीत जास्त सोयाबीन उत्पादक शेतकऱ्यांपर्यंत नक्की पोहोचवा, जेणेकरून त्यांनाही याचा फायदा होईल आणि ते आपल्या पिकाचे प्रभावी तणनियंत्रण करू शकतील.
