Top cotton verity 2025 सध्या राज्यातील शेतकरी खरीप हंगाम 2024-25 साठी कपाशीच्या लागवडीच्या तयारीत आहेत. मात्र, या तयारीत सर्वात महत्त्वाची आणि निर्णायक भूमिका बजावणारी बाब म्हणजे कपाशी वाणांची निवड. आजच्या या विश्लेषणात्मक माहितीमध्ये आपण पाहणार आहोत की, कापसाच्या कोणत्या वाणांची निवड करावी, ही निवड करताना कोणते निकष वापरावेत आणि शेतकरी बंधूंनी कोणत्या गोष्टींचा विशेष विचार करावा.
वाण निवडताना शेतकऱ्यांनी लक्षात घ्यावयाच्या प्राथमिक बाबी
कपाशीचे वाण निवडताना खालील चार मुद्द्यांचा विचार करणे अत्यावश्यक आहे:
- शेतजमिनीचा प्रकार: जमीन मध्यम, हलकी की भारी आहे, यावर वाण निवडीचा परिणाम होतो.
- पाण्याची उपलब्धता: पावसावर अवलंबून असणारे क्षेत्र, की सिंचनाची सुविधा उपलब्ध आहे?
- व्यवस्थापन क्षमतेनुसार वाण: खर्च किती करता येईल, किती फवारण्या नियोजित आहेत?
- स्थानिक अनुभव: परिसरात कोणत्या वाणांनी चांगले उत्पादन दिले आहे?
वाण ठरवताना होणाऱ्या गोंधळापासून सावधगिरी
अनेक वेळा शेतकरी एक वाण ठरवतात आणि शेवटच्या क्षणी इतरांच्या सांगण्यावरून किंवा दुकानदाराच्या प्रभावाखाली वाण बदलतात. यामुळे पूर्वनियोजन बिघडते आणि उत्पादनावर परिणाम होतो. त्यामुळे एकदा ठरवलेला वाण विश्‍वासाने घ्या. यासाठी स्थानिक पातळीवर मिळालेला अनुभव, पूर्वीच्या हंगामातील प्लॉटचे निरीक्षण आणि शिफारस करणाऱ्या शेतकऱ्यांचा अनुभव लक्षात घ्या.
शेतकरी सर्वेक्षणावर आधारित 2024-25 साठी शिफारस केलेले वाण
शेतकऱ्यांमध्ये सर्वाधिक मतदान आणि चांगले अनुभव प्राप्त झालेल्या नऊ वाणांची खाली माहिती दिली आहे. ही वाणे कोरडवाहू व बागायती दोन्ही प्रकारांमध्ये वापरता येण्याजोगी आहेत आणि मध्यम कालावधीतील आहेत.
सुपरकॉट (प्रभात सीड्स)
हा वाण मराठवाडा, विदर्भ, यवतमाळ, वर्धा, हिंगोली, वाशिम आणि जळगावसारख्या भागांमध्ये मागील वर्षी चांगल्या उत्पादनासाठी प्रसिद्ध ठरला. याचा कालावधी सुमारे 160 ते 170 दिवसांचा असून मध्यम ते भारी जमिनीमध्ये तसेच कोरडवाहू व बागायती दोन्ही प्रकारच्या परिस्थितींमध्ये उपयोगी आहे. रसशोषक कीटक व लाल्या रोगांसाठी हा वाण प्रतिकारक्षम आहे. एका बोंडाचे सरासरी वजन साडेपाच ते सहा ग्रॅम असून लवकर व भरघोस उत्पादन घेणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी उपयुक्त आहे. वेचणीसाठीही हा वाण सोपा आहे.
युएस 7067 (युएस ऍग्रिसिड्स)
हा वाणही शेतकऱ्यांमध्ये विशेष लोकप्रिय आहे. मध्यम ते भारी जमिनीमध्ये लागवडीसाठी योग्य असून कोरडवाहू आणि बागायती दोन्ही प्रकारच्या क्षेत्रात चांगले उत्पादन देतो. कालावधी 155 ते 160 दिवस. विशेषतः पारंपरिक पद्धतीने शेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी हे वाण दाट लागवडीसाठी अत्यंत योग्य मानले जाते. एक बोंड सरासरी साडेपाच ते सहा ग्रॅम वजनाचे असून बोंडांची संख्या अधिक आहे. तीन बाय दोन, चार बाय दीड अशा लागवडीच्या अंतरातही उत्कृष्ट उत्पादन देते.
राशी 659
राशी कंपनीचा हा 659 वाण अनेक शेतकऱ्यांचा विश्वास संपादन करणारा वाण ठरला आहे. कोरडवाहू व बागायती क्षेत्रासाठी योग्य असून मध्यम ते भारी जमिनीत विशेष चांगले उत्पादन देते. कालावधी सुमारे 145 ते 160 दिवसांचा. बोंड मोठे व वजनदार असून त्याचे वजन 5 ते 6.5 ग्रॅमपर्यंत भरते. शेवटच्या पावसाळी हंगामात या वाणाचे प्लॉट उत्तम प्रकारे नोंदवले गेले. वेचणीसाठीही वाण सोपा आहे व कामगार उपलब्ध नसतानाही व्यवस्थापन शक्य होते.
जादू (कावेरी सीड्स)
गेल्या काही वर्षांत लोकप्रिय झालेला हा वाण हलक्या ते मध्यम जमिनीत चांगले उत्पादन देतो. कोरडवाहू व बागायती दोन्ही परिस्थितीसाठी योग्य आहे. कालावधी 155 ते 170 दिवस. बोंड वजन सहा ते साडेसहा ग्रॅम असून प्रत्येक फांदीवर 12 ते 14 बोंड लागण्याची क्षमता आहे. पुनर्बहारी क्षमतेमुळे ‘फरदड’ घेणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी हा वाण विशेष उपयुक्त आहे.
जंगी (मायको)
जंगी वाण सध्या शेतकऱ्यांमध्ये एक विश्वासार्ह पर्याय म्हणून ओळखला जातो. मध्यम ते भारी जमिनीत उपयुक्त. कालावधी 160 ते 170 दिवस. बोंडांचे वजन सहा ते साडेसहा ग्रॅम असून एकसंध आणि समतोल उत्पादन देणारा वाण आहे. कीड आणि रोग प्रतिकारकतेमध्येही हा वाण मजबूत आहे. वेचणी सुलभतेमुळे मजुरीचा खर्च कमी होतो.
कबड्डी
कबड्डी वाण मागील दोन वर्षांत अतिशय गाजलेला आहे. बाजारात त्याची मागणी इतकी वाढली की अनेक ठिकाणी दुप्पट दराने विक्री झाली. मात्र, शेतकऱ्यांनी सतर्क राहून भेसळीच्या बियाण्यापासून दूर राहावे. कालावधी 160 ते 180 दिवस. मध्यम ते भारी जमिनीत उपयुक्त. बोंड अतिशय वजनदार असून, रोग प्रतिकारक्षमतेच्या बाबतीतही मजबूत आहे. अधिकृत स्रोतांकडूनच खरेदी करावा.
मोक्ष (आदित्य कंपनी)
विशेषतः विदर्भातील यवतमाळ, वर्धा, अमरावती, नागपूर जिल्ह्यांमध्ये मागील हंगामात उत्तम उत्पादन दिलेला वाण. कालावधी 155 ते 160 दिवस. चार बाय दोन किंवा पाच बाय एक अंतरावर लागवडीसाठी उपयुक्त. बोंडाचे वजन सहा ते साडेसहा ग्रॅम. कोरडवाहू आणि बागायती दोन्ही परिस्थितीत अनुकूल. मजुरांसाठीही सुलभ वेचणीचा अनुभव.
मनीमेकर (कावेरी सीड्स)
काही वर्षांपासून लोकप्रिय असलेला हा वाण मध्यम कालावधीचा असून 155 ते 160 दिवसांत उत्पादन देतो. बोंड वजन सहा ते साडेसहा ग्रॅम. कोरडवाहू व बागायती क्षेत्रासाठी उपयुक्त. वजनदार बोंड, रसशोषक किडींसाठी प्रतिकारक्षम. नियमित उत्पादन व व्यवस्थापनासाठी सहज वापरात येणारा वाण.
जय हो (श्रीकर सीड्स)
हा वाण उंच वाढणारा असून मजबूत फांद्या व मोठ्या बोंडासाठी ओळखला जातो. कालावधी 150 ते 160 दिवस. बोंड वजन साडेसहा ते सात ग्रॅम. पावसाळी व सिंचनयुक्त दोन्ही परिस्थितीमध्ये यशस्वी. मजुरांसाठी सोपी वेचणी. शेतकऱ्यांच्या अनुभवात सातत्याने चांगले परिणाम नोंदवले गेले आहेत.
निष्कर्ष
शेतकऱ्यांनी कापूस वाणाची निवड करताना भावनिक निर्णय न घेता विश्लेषणात्मक विचार करणे आवश्यक आहे. आपल्या शेतीच्या गरजेनुसार, खर्चक्षमतेनुसार, पाण्याच्या स्थितीच्या आधारावर आणि स्थानिक अनुभवांनुसारच योग्य वाणाची निवड करावी. शिफारस केलेल्या वाणांच्या पलीकडेही अनेक वाण उपलब्ध आहेत. मात्र, कोणताही वाण खरेदी करताना प्रमाणित, अधिकृत स्रोत व शिफारस केलेली किंमत यांचे भान ठेवणे गरजेचे आहे. खरीप 2024-25 साठी वाण निवडीचा निर्णय आपल्या यशाचे मूलभूत पायाभूत ठरेल.
