Toor Variety Selection: खरीप हंगामातील महत्त्वाचे पीक तूर: जातीच्या निवडीपासून ते काढणीपर्यंत संपूर्ण व्यवस्थापन आणि अधिक उत्पादनाचे रहस्य.
- आजच्या थेट प्रक्षेपणात काय खास: तूर पिकाचे A to Z व्यवस्थापन
- जातीची निवड: जमिनीनुसार योग्य वाण कसे निवडावे? (Toor Variety Selection)
- बीज प्रक्रिया: मर रोग टाळण्यासाठी अत्यावश्यक (Toor Seed Treatment)
- पेरणीची योग्य पद्धत आणि लागवडीचे अंतर (Toor Sowing Method)
- पाणी आणि खत व्यवस्थापन: संतुलित वाढीसाठी गुरुकिल्ली
- रोग व कीड नियंत्रण: प्रमुख समस्या आणि प्रभावी उपाय
- तूर पिकाविषयी मूलभूत माहिती आणि लागवडीची योग्य वेळ
- जमिनीची मशागत आणि योग्य जमिनीची निवड
- पांढऱ्या आणि लाल तुरीच्या उत्तम जाती (Best Toor Varieties)
- पाटील बायोटेकचे अमृत प्लस बीज प्रक्रिया किट: एक वरदान
- तुरीची छाटणी आणि आंतरपीक पद्धती
- लागवडीचे अंतर: एकरी झाडांची संख्या आणि बियाण्याचे प्रमाण
- तूर + सोयाबीन आंतरपीक: दुहेरी फायद्याचे गणित (Toor Soybean Intercropping)
- तण नियंत्रण: पेरणीपूर्वी आणि उगवणीनंतरचे उपाय (Weed Management in Toor)
- खत व्यवस्थापन: संतुलित आणि सल्फरयुक्त खतांचा वापर
- पाटील बायोटेकची विशेष आळवणी उत्पादने आणि त्यांचे फायदे
- तूर उधळणे/मर रोग: कारणे आणि एकात्मिक नियंत्रण (Toor Wilt Disease)
- तुरीसाठी फवारणी वेळापत्रक: निरोगी पिकासाठी
- पाणी व्यवस्थापन: योग्य वेळी, योग्य प्रमाणात
- पाटील बायोटेकची इतर उत्पादने आणि संपर्क
शेतकरी बंधूंनो, नमस्कार! आजच्या या थेट प्रक्षेपण कार्यक्रमात आपल्या सर्वांचे मनःपूर्वक स्वागत.
आज आपण खरीप हंगामातील (Kharif Season) एका अत्यंत महत्त्वाच्या पिकाविषयी, म्हणजेच तूर पिकाविषयी (Pigeon Pea Crop) सविस्तर माहिती घेणार आहोत. अनेक शेतकऱ्यांकडून तूर पिकाच्या व्यवस्थापनासंदर्भात विचारणा होत होती, त्या अनुषंगाने आज आपण या पिकाच्या लागवडीपासून ते काढणीपर्यंतच्या प्रत्येक टप्प्यावर प्रकाश टाकणार आहोत, जेणेकरून आपल्याला भरघोस उत्पादन (High Yield) मिळण्यास मदत होईल.
आजच्या थेट प्रक्षेपणात काय खास: तूर पिकाचे A to Z व्यवस्थापन
या थेट चर्चासत्रात आपण खालील महत्त्वपूर्ण मुद्द्यांवर सविस्तर माहिती घेणार आहोत:
- जातीची वैशिष्ट्ये व निवड: आपल्या जमिनीच्या प्रकारानुसार (हलकी, भारी) पांढऱ्या व लाल तुरीच्या कोणत्या जाती (Varieties) निवडाव्यात, यावर मार्गदर्शन.
- बीज प्रक्रिया: मर रोगासारख्या (Wilt Disease) मोठ्या समस्येपासून पिकाचा बचाव करण्यासाठी जैविक व रासायनिक बीज प्रक्रियेची माहिती, तसेच जैविक प्रक्रियेचे विशेष महत्त्व.
- पेरणीची पद्धत: एकरी रोपांची योग्य संख्या राखण्यासाठी लागवडीचे अंतर कसे ठेवावे.
- पाण्याचे नियोजन: पिकाच्या वाढीच्या विविध अवस्थांमध्ये पाण्याची गरज आणि त्याचे योग्य व्यवस्थापन.
- अन्नद्रव्य व खत व्यवस्थापन: तूर हे द्विदल पीक असल्याने त्यासाठी संतुलित खत व्यवस्थापन कसे करावे आणि सल्फरयुक्त खतांचा वापर का महत्त्वाचा आहे.
- रोग व कीड नियोजन: मर रोग, पान गुंडाळणारी अळी (Leaf Roller) आणि शेंग पोखरणारी अळी (Pod Borer) यांसारख्या प्रमुख समस्यांवर प्रभावी नियंत्रण कसे मिळवावे.
तूर पिकाविषयी मूलभूत माहिती आणि लागवडीची योग्य वेळ
तूर हे कडधान्य पिकांपैकी (Pulses Crop) एक असून, प्रामुख्याने खरीप हंगामात घेतले जाते. भरघोस उत्पादनासाठी जमिनीच्या प्रकारानुसार योग्य वाणांची निवड करणे, पेरणी वेळेवर करणे, बीज प्रक्रिया करणे, रासायनिक खतांचा संतुलित वापर करणे, आंतरमशागत योग्य प्रकारे करणे, लागवडीचे अंतर अचूक ठेवणे, पाणी व्यवस्थापन आणि रोग व कीड नियंत्रणाकडे बारकाईने लक्ष देणे अत्यंत आवश्यक आहे. तूर पिकाची पेरणी साधारणपणे १५ जून ते १५ जुलै या कालावधीत करणे उत्तम असते. काही शेतकरी जुलै महिन्याच्या अखेरपर्यंतही टोकण पद्धतीने लागवड करतात. पेरणी यंत्राने करण्याऐवजी टोकण पद्धतीने लागवड केल्यास रोपांमधील अंतर व्यवस्थित राखता येते, ज्यामुळे झाडांची वाढ चांगली होऊन उत्पादनात वाढ होते. शक्यतो १५ जुलैपर्यंत लागवड पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करावा. उशिरा लागवड केल्यास आणि त्यानंतरच्या काळात अतिवृष्टी झाल्यास मर रोगाचा प्रादुर्भाव वाढण्याची शक्यता असते.
जमिनीची मशागत आणि योग्य जमिनीची निवड
तूर लागवडीसाठी मध्यम ते भारी, काळी कसदार किंवा थोडी भुरकट असलेली जमीन आदर्श मानली जाते. सर्वात महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे, निवडलेली जमीन पाण्याचा उत्तम निचरा (Good Drainage) होणारी असावी. ज्या जमिनीत पाणी साठून राहते, अशा ठिकाणी मर रोगाची समस्या गंभीर स्वरूप धारण करू शकते. त्यामुळे, चुनखडीयुक्त, खडकाळ, मुरमाड, पाणी धरून ठेवणारी आणि घट्ट होणारी जमीन तूर पिकासाठी टाळावी.
जातीची निवड: जमिनीनुसार योग्य वाण कसे निवडावे? (Toor Variety Selection)
तुरीच्या जातींची निवड करताना प्रामुख्याने पांढरी तूर आणि लाल तूर हे दोन प्रकार लक्षात घेतले जातात. विदर्भ आणि मराठवाड्याच्या काही संलग्न भागांमध्ये लाल तुरीला स्थानिक बाजारपेठेत चांगली मागणी असल्याने तिची लागवड जास्त प्रमाणात केली जाते. जर एखाद्या विशिष्ट भागात पांढऱ्या तुरीला मागणी कमी असेल आणि व्यापारी वर्ग सहज उपलब्ध होत नसेल, तर शेतकऱ्यांना अपेक्षित भाव मिळण्यात अडचणी येऊ शकतात. याउलट, पश्चिम महाराष्ट्रात पांढऱ्या तुरीला चांगली मागणी असल्याचे दिसून येते.
पांढऱ्या आणि लाल तुरीच्या उत्तम जाती (Best Toor Varieties)
- पांढरी तूर:
- गोदावरी (BDN 2013-41): ही जात मराठवाडा कृषी विद्यापीठाने विकसित केली असून, मर रोग आणि वांझपणाला चांगली प्रतिकारशक्ती दाखवते. अनेकदा सोशल मीडियावर या जातीबद्दल अतिशयोक्तीपूर्ण दावे केले जातात, त्यामुळे शेतकऱ्यांनी अशा प्रचाराला बळी न पडता विश्वसनीय आणि अधिकृत विक्रेत्यांकडूनच बियाणे खरेदी करावे. ही जात जिरायती तसेच बागायती क्षेत्रासाठी योग्य असून, सरासरी एकरी १० ते ११ क्विंटल उत्पादन देण्याची क्षमता ठेवते. या जातीच्या शेंगा गुच्छामध्ये येतात आणि पीक तयार होण्यासाठी साधारणपणे १७० ते १८० दिवसांचा कालावधी लागतो. काही नामांकित खासगी कंपन्यांनी देखील हे वाण शेतकऱ्यांसाठी उपलब्ध केले आहे.
- BDN 711: ही सुद्धा मराठवाडा कृषी विद्यापीठाने प्रसारित केलेली पांढऱ्या तुरीची उत्तम जात आहे. मध्यम ते भारी जमिनीसाठी ही जात शिफारसीय आहे. कमी पाऊसमानाला (अंदाजे ५५० ते ६५० मिमी) देखील ही जात चांगला प्रतिसाद देते आणि साधारणपणे १५० ते १५५ दिवसांत काढणीसाठी तयार होते. मर व वांझ रोगास उत्तम प्रतिकारशक्ती हे या जातीचे वैशिष्ट्य आहे. या जातीच्या शेंगा एकाच वेळी पक्व होत असल्याने आणि झाडाची रचना यंत्राद्वारे काढणीस सोयीस्कर असल्याने शेतकऱ्यांसाठी फायदेशीर ठरते.
- लाल तूर:
- BDN 716: ही लाल तुरीची जात साधारणपणे १६५ ते १७० दिवसांत परिपक्व होते आणि एकरी १० ते १२ क्विंटल उत्पादन देण्याची क्षमता ठेवते. मर व वांझ रोगास ही जात चांगली प्रतिकारशक्ती दाखवते. या तुरीपासून उत्तम प्रतीची डाळ तयार होते. मध्यम ते भारी आणि ओलिताची सोय असलेल्या जमिनीत ही जात चांगला प्रतिसाद देते.
- अंकुर चारू (Ankur Charu): अंकुर सीड्स या नामांकित कंपनीची ही लाल तुरीची जात १५५ ते १६५ दिवसांत काढणीला येते आणि एकरी १० ते १२ क्विंटल उत्पादन देते. या जातीच्या झाडाला भरपूर फांद्या येतात. शेंगांवर हिरव्या-तपकिरी रेषा असून, दाणे लालसर-तपकिरी रंगाचे आणि टपोरे असतात. मर रोगास ही जात प्रतिकारक्षम आहे.
- निर्मल दुर्गा (Nirmal Durga): निर्मल सीड्स कंपनीची ही लाल तुरीची जात असून, साधारणपणे १५० ते १६० दिवसांत तयार होते. झाडाची वाढ चांगली होते आणि फांद्यांची संख्याही भरपूर असते. या जातीच्या शेंगा हिरव्यागार असून, दाणे आकर्षक व टपोरे असतात. मर रोगास ही जात चांगली प्रतिकारशक्ती दर्शवते.
- दफ्तरी ४८ (Daftari 48): ही एका खासगी कंपनीने संशोधित केलेली लाल तुरीची जात आहे. ही जात लवकर, म्हणजेच १३० ते १४० दिवसांत काढणीला येते, हे तिचे प्रमुख वैशिष्ट्य आहे. मर रोगास मध्यम प्रतिबंधक असून, आंतरपिकासाठी ही जात अतिशय योग्य मानली जाते.
- ICPL 87 (प्रगती): ही जात दुबार पीक पद्धतीसाठी योग्य आहे. पहिल्या बहाराच्या शेंगा तोडल्यानंतर दुसरा बहार घेता येतो. या जातीचे दाणे मध्यम टपोरे आणि लाल रंगाचे असतात.
- एकेटी ८८११ (AKT 8811): डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठाने १९९५ मध्ये प्रसारित केलेली ही लाल तुरीची जात आहे. या जातीच्या शेंगा गर्द लाल रंगाच्या असून, दाणे देखील चमकदार लाल असतात. मर व वांझ रोगास प्रतिबंधक तसेच शेंग पोखरणाऱ्या अळीस काही प्रमाणात सहनशील आहे. ही जात १६० ते १६५ दिवसांत तयार होते.
- फुले राजेश्वरी (Phule Rajeshwari): महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी येथून २०१२ मध्ये ही जात संशोधित करण्यात आली आहे. मर रोगास ही जात चांगली प्रतिकारशक्ती दाखवते.
बीज प्रक्रिया: मर रोग टाळण्यासाठी अत्यावश्यक (Toor Seed Treatment)
तूर पिकामध्ये मर रोगाचा प्रादुर्भाव हा एक मोठा चिंतेचा विषय असतो. हा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी पेरणीपूर्वी बीज प्रक्रिया करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. चांगल्या प्रतीच्या रासायनिक बुरशीनाशकाने किंवा जैविक घटकांनी बीज प्रक्रिया केल्यास भविष्यात येणाऱ्या मर रोगाचा धोका बऱ्याच अंशी कमी करता येतो.
पाटील बायोटेकचे अमृत प्लस बीज प्रक्रिया किट: एक वरदान
या वर्षी तूर पिकाला बीज प्रक्रिया करण्यासाठी पाटील बायोटेक कंपनीने ‘अमृत प्लस’ हे पूर्णपणे ऑरगॅनिक बीज प्रक्रिया किट (Organic Seed Treatment Kit) बाजारात आणले आहे. साधारणपणे ६ किलो तुरीच्या बियाण्यासाठी एक किट पुरेसे ठरते आणि याचा अंदाजित खर्च ४५० ते ५०० रुपयांपर्यंत येतो.
- या किटमधील घटक: NPK कन्सोर्टियम (द्रवरूप – २५० मिली), ट्रायचोगार्ड (ट्रायकोडर्मा व्हिरीडी पावडर – २५० ग्रॅम), व्हामीझोन (एन्डो आणि एक्टोमायकोरायझा पावडर – ५० ग्रॅम), ह्युमॉल गोल्ड (ह्युमिक ऍसिड पावडर – ५० ग्रॅम).
- या किटचे फायदे: NPK कन्सोर्टियममधील उपयुक्त जिवाणू जमिनीतील नत्र, स्फुरद, पालाश या अन्नद्रव्यांचे विघटन करून ते पिकाला सहज उपलब्ध करून देतात. ट्रायचोगार्डमधील ट्रायकोडर्मा व्हिरीडी ही बुरशी जमिनीतील फ्युजेरियमसारख्या हानिकारक बुरशीला नष्ट करते, ज्यामुळे मर रोगाला प्रतिबंध होतो. व्हामीझोनमधील मायकोरायझा बुरशी पिकाच्या मुळांची वाढ चांगली करते आणि जमिनीतून अन्नद्रव्ये व पाणी शोषण्याची क्षमता वाढवते. ह्युमॉल गोल्डमधील ह्युमिक ऍसिड बियाण्यावर एक प्रकारचे सुरक्षा कवच तयार करते, ज्यामुळे उगवण चांगली होते.
- वापरण्याची पद्धत: प्रथम ६ किलो बियाण्यावर NPK कन्सोर्टियम हे द्रवरूप मिश्रण टाकून ते बियाण्याला व्यवस्थित चोळावे. बियाणे थोडे ओले झाल्यानंतर त्यावर ट्रायचोगार्ड, व्हामीझोन आणि ह्युमॉल गोल्ड ही पावडर टाकून पुन्हा एकदा चांगले मिक्स करावे. हे प्रक्रिया केलेले बियाणे १५ ते २० मिनिटे सावलीत सुकवून त्यानंतर पेरणीसाठी वापरावे. यामुळे उगवण क्षमता सुधारते आणि सुरुवातीच्या काळात मर रोगासारख्या समस्यांपासून पिकाला चांगले संरक्षण मिळते.
पेरणीची योग्य पद्धत आणि लागवडीचे अंतर (Toor Sowing Method)
तुरीचे चांगले उत्पादन मिळवण्यासाठी झाडाला फांद्यांची संख्या जास्त असणे आवश्यक आहे. यासाठी लागवडीच्या पद्धतीत काही बदल करणे आणि योग्य वेळी दोन वेळा शेंडा खुडणी (Topping in Toor) करणे फायद्याचे ठरते.
- शेंडा खुडणी: पहिली शेंडा खुडणी साधारणपणे पेरणीनंतर २५ ते ३० दिवसांनी करावी आणि दुसरी शेंडा खुडणी ५५ ते ६० दिवसांच्या आसपास करावी. शेंडा खुडण्यासाठी बाजारात विविध प्रकारचे शेंडा खुडणी यंत्र किंवा कटर उपलब्ध आहेत. काही शेतकरी फवारणी पंपाला विशिष्ट प्रकारचे पाते लावून (जुगाड) देखील शेंडे खुडण्याचे काम कमी खर्चात आणि वेळेत पूर्ण करतात.
तुरीची छाटणी आणि आंतरपीक पद्धती
तूर पिकामध्ये मूग, उडीद, सोयाबीन यांसारखी आंतरपिके (Intercropping in Toor) यशस्वीरीत्या घेता येतात. आपल्या महाराष्ट्रातील बहुतांश शेतकरी तुरीमध्ये सोयाबीनचे आंतरपीक घेण्यास पसंती देतात.
लागवडीचे अंतर: एकरी झाडांची संख्या आणि बियाण्याचे प्रमाण
(टीप: तुरीच्या १०० दाण्यांचे सरासरी वजन १० ते ११ ग्रॅम असते. त्यानुसार, १ किलो तुरीच्या बियाण्यामध्ये अंदाजे १०,००० दाणे बसतात.)
- दोन ओळींतील अंतर ५ फूट आणि दोन रोपांतील अंतर १.५ फूट: या पद्धतीने लागवड केल्यास एकरी सुमारे ५,८०८ झाडे बसतात. जर एका ठिकाणी ३ बिया टोकल्या, तर प्रति एकर सुमारे १७,४२४ बिया लागतील, म्हणजेच अंदाजे २ किलो बियाणे प्रति एकर लागेल.
- दोन ओळींतील अंतर ५ फूट आणि दोन रोपांतील अंतर २ फूट (मध्यम/हलकी जमीन): या पद्धतीने एकरी सुमारे ४,३५६ झाडे बसतात. एका ठिकाणी ३ बिया टोकल्यास सुमारे १३,०६८ बिया लागतील, म्हणजेच अंदाजे १.५ किलो बियाणे प्रति एकर लागेल.
- दोन ओळींतील अंतर ६ फूट आणि दोन रोपांतील अंतर २ फूट: या पद्धतीने एकरी सुमारे ३,६३० झाडे बसतात. एका ठिकाणी ३ बिया टोकल्यास सुमारे १०,८९० बिया लागतील, म्हणजेच अंदाजे १ ते १.२५ किलो बियाणे प्रति एकर लागेल.
- दोन ओळींतील अंतर ६ फूट आणि दोन रोपांतील अंतर १.५ फूट (भारी जमीन/ड्रीप इरिगेशन): या पद्धतीने एकरी सुमारे ४,८४० झाडे बसतात. एका ठिकाणी ३ बिया टोकल्यास सुमारे १४,५२० बिया लागतील, म्हणजेच अंदाजे १.५ किलो बियाणे प्रति एकर लागेल.
योग्य लागवडीचे अंतर ठेवल्यास प्रत्येक झाडाला वाढीसाठी पुरेसे क्षेत्रफळ मिळते, हवा खेळती राहते, सूर्यप्रकाश चांगला मिळतो आणि फांद्यांची वाढ चांगली होते, ज्यामुळे उत्पादनात वाढ होते.
तूर + सोयाबीन आंतरपीक: दुहेरी फायद्याचे गणित (Toor Soybean Intercropping)
आंतरपिकासाठी ४:२ पद्धत (म्हणजे सोयाबीनच्या चार ओळींनंतर तुरीच्या दोन ओळी) अनेक शेतकरी वापरतात.
- या पद्धतीत दोन तुरीच्या ओळींमधील अंतर साधारणपणे ३ फूट ठेवले जाते आणि एका ओळीतील दोन तुरीच्या रोपांमधील अंतर १.५ फूट ठेवले जाते.
- यानंतर सोयाबीनच्या चार ओळींसाठी प्रत्येकी १.५ फुटाचे पट्टे सोडले जातात.
- त्यानंतर पुन्हा तुरीच्या दोन ओळी पेरल्या जातात.
यामुळे दोन तुरीच्या मुख्य पट्ट्यांमधील एकूण अंतर सुमारे ७.५ फूट होते. सोयाबीनचे पीक साधारणपणे १०० दिवसांत काढणीला येते. सोयाबीन काढल्यानंतर तुरीच्या झाडांना वाढीसाठी आणि हवा खेळती राहण्यासाठी मधल्या भागात भरपूर मोकळी जागा मिळते. या पद्धतीने लागवड केल्यास एकरी ७ ते ८ क्विंटल सोयाबीन आणि ८ ते १० क्विंटल तूर असे दुहेरी उत्पादन मिळण्याची शक्यता असते.
तण नियंत्रण: पेरणीपूर्वी आणि उगवणीनंतरचे उपाय (Weed Management in Toor)
पिकाच्या सुरुवातीच्या काळात तणांचा प्रादुर्भाव वाढल्यास उत्पादनावर मोठा परिणाम होतो. त्यामुळे वेळीच तण नियंत्रण करणे गरजेचे आहे.
- पेरणीनंतर ४८ तासांच्या आत (जमिनीत ओल असताना, Pre-emergence Herbicides):
- अथॉरिटी नेक्स्ट (FMC कंपनी): ५०० ग्रॅम प्रति एकर.
- टाटा पनिडा (पेंडीमिथलीन ३०% EC): १ लिटर प्रति एकर (जर पेंडीमिथलीन ३८.७% CS फॉर्म्युलेशन असेल, तर ७०० मिली प्रति एकर).
- स्ट्रॉंगआर्म: १२.५ ग्रॅम प्रति एकर.
(टीप: सोयाबीनचे आंतरपीक घेतले असल्यासही ही तणनाशके वापरता येतात, कारण ती दोन्ही पिकांसाठी सुरक्षित आहेत.)
- तण उगवून आल्यानंतर (पेरणीनंतर साधारणपणे २५ दिवसांनी, Post-emergence Herbicides):
- वीड ब्लॉक (इमेजाथायपर १०% SL): ४०० मिली प्रति एकर.
- शाकेद (प्रोपाक्युझाफॉप २.५% + इमेजाथायपर ३.७5% ME): ८०० मिली प्रति एकर.
खत व्यवस्थापन: संतुलित आणि सल्फरयुक्त खतांचा वापर
तूर हे एक द्विदल वर्गातील पीक आहे. या पिकाला नत्रयुक्त खतांची (Nitrogen Fertilizers) जास्त गरज नसते. त्यामुळे, थेट युरियाचा वापर टाळावा. या पिकासाठी सल्फरयुक्त खतांचा (Sulphur Fertilizers) वापर करणे अत्यंत फायदेशीर ठरते.
- खत व्यवस्थापनाचे विविध पर्याय (पेरणीच्या वेळी, प्रति एकर मात्रेत):
- १०:२६:२६ (१०० किलो) + ह्युमॉल बीटी स्पेशल (१० किलो) + रिलीझर प्लस (९०% दाणेदार सल्फर – ३ किलो) + NPK कन्सोर्टियम जी (NPK Consortia G – २५ किलो).
- सिंगल सुपर फॉस्फेट (SSP – १५० किलो) + MOP (म्युरेट ऑफ पोटॅश – ३० किलो) + ह्युमॉल बीटी स्पेशल (१० किलो) + रिलीझर प्लस (३ किलो) + NPK कन्सोर्टियम जी (२५ किलो).
- १२:३२:१६ (७५ किलो) + MOP (म्युरेट ऑफ पोटॅश – २५ किलो) + ह्युमॉल जी बीटी स्पेशल (१० किलो) + रिलीझर प्लस (३ किलो) + NPK कन्सोर्टियम जी (२५ किलो).
- १५:१५:१५ (१०० किलो) + SSP (सिंगल सुपर फॉस्फेट – ५० किलो) + ह्युमॉल बीटी स्पेशल (१० किलो) + रिलीझर प्लस (३ किलो) + NPK कन्सोर्टियम जी (२५ किलो).
- NPK कन्सोर्टियम जी चे विशेष फायदे: NPK कन्सोर्टियम जी हे एक दाणेदार जैविक खत आहे. हे रासायनिक खतांसोबत सहजपणे मिसळून वापरता येते. या खतामध्ये नत्र स्थिर करणारे, स्फुरद विरघळवणारे आणि पालाश उपलब्ध करून देणारे उपयुक्त जिवाणू (Bacteria) मोठ्या संख्येने असतात. हे जिवाणू जमिनीतील अनुपलब्ध अन्नद्रव्ये पिकांना उपलब्ध स्वरूपात आणण्यास मदत करतात. महत्त्वाचे: जर तुम्ही NPK कन्सोर्टियम जी वापरणार असाल, तर रासायनिक खतांची मात्रा ३० ते ४० टक्क्यांनी कमी करू शकता, ज्यामुळे खतांवरील खर्च वाचतो आणि जमिनीची सुपीकताही टिकून राहते.
पाटील बायोटेकची विशेष आळवणी उत्पादने आणि त्यांचे फायदे
पिकाच्या वाढीच्या वेगवेगळ्या टप्प्यांवर विशिष्ट अन्नद्रव्यांची आणि जैविक घटकांची गरज असते. त्यासाठी पाटील बायोटेकने काही विशेष उत्पादने विकसित केली आहेत, जी आळवणी (Drenching) किंवा ड्रीपद्वारे (Drip Irrigation) देता येतात.
- लागवडीनंतर १० दिवसांच्या आसपास (प्रति एकर):
- अमृत किट (यामध्ये वाढीसाठी आवश्यक घटक असतात) + १९:१९:१९ (पाण्यात विरघळणारे खत – ३ किलो). हे मिश्रण ड्रीपमधून सोडावे किंवा फवारणी पंपाचे नोझल काढून प्रत्येक झाडाच्या मुळाशी आळवणी करावी. यामुळे सुरुवातीच्या काळात पिकाची जोमदार वाढ होण्यास मदत होते.
- लागवडीनंतर २० दिवसांच्या आसपास (प्रति एकर):
- NPK कन्सोर्टियम (द्रवरूप – १ लिटर) + व्हामीझोन (मायकोरायझा पावडर – १०० ग्रॅम) + ट्रायको एनएक्स (Trico NX – ट्रायकोडर्मा व्हिरीडी डेक्सट्रोस बेस पावडर – ५०० ग्रॅम).
- (टीप: ट्रायको एनएक्स हे ट्रायकोडर्मा व्हिरीडी या उपयुक्त बुरशीवर आधारित असून, ते डेक्सट्रोस बेसवर तयार केलेले आहे. हे मर रोगाला प्रतिबंध करण्यासाठी अत्यंत प्रभावी आहे. पूर्वी वापरल्या जाणाऱ्या ट्रायचोगार्डच्या १ किलो मात्रेऐवजी ट्रायको एनएक्स केवळ ५०० ग्रॅम वापरणे पुरेसे आहे.)
- लागवडीनंतर ६० दिवसांच्या आसपास (पुन्हा एकदा, प्रति एकर):
- वर नमूद केल्याप्रमाणेच NPK कन्सोर्टियम, व्हामीझोन आणि ट्रायको एनएक्स यांची आळवणी करावी. यामुळे पिकाच्या नंतरच्या अवस्थेत येणाऱ्या मर रोगालाही चांगला प्रतिबंध होतो. व्हामीझोनमुळे पिकाच्या पांढऱ्या मुळांचा विकास उत्तम होतो, ज्यामुळे अन्नद्रव्य आणि पाणी शोषण क्षमता वाढते.
- अत्यंत महत्त्वाचे: मर रोगाचा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी, ट्रायको एनएक्स महिन्यातून एकदा तरी ५०० ग्रॅम प्रति एकर या प्रमाणात ड्रीपद्वारे किंवा आळवणीद्वारे जमिनीतून द्यावे. जरी तुमच्या पिकामध्ये मर रोगाची लक्षणे दिसत नसतील, तरीही प्रतिबंधात्मक उपाय म्हणून याचा वापर करणे फायद्याचे ठरते.
तूर उधळणे/मर रोग: कारणे आणि एकात्मिक नियंत्रण (Toor Wilt Disease)
शेतकरी बांधवांनो, तुरीच्या पिकामध्ये मर रोग किंवा ‘तूर उधळणे’ ही एक गंभीर समस्या आहे. याचे मुख्यत्वे तीन प्रकार दिसून येतात:
- स्टेम ब्लाइट (Stem Blight): यामध्ये झाडाच्या खोडावर किंवा फांद्यांवर काळ्या रंगाचे खोलगट चट्टे किंवा टिपके पडतात.
- कॉलर रॉट (Collar Rot): यामध्ये झाडाच्या खोडाचा जमिनीलगतचा भाग (कॉलर रिजन) सडतो. या भागावर अनेकदा पांढऱ्या रंगाची बुरशी वाढलेली दिसते.
- फ्युजेरियम विल्ट (Fusarium Wilt): हा मर रोगाचा सर्वात सामान्य प्रकार आहे. यामध्ये झाड हळूहळू किंवा एकदम सुकते. असे झाड उपटून पाहिल्यास त्याच्या मुळ्या काळ्या पडलेल्या किंवा सडलेल्या दिसतात.
- नियंत्रणाचे उपाय (जर प्रादुर्भाव दिसून आला तर):
- स्टेम ब्लाइट किंवा कॉलर रॉटची लक्षणे दिसल्यास फवारणी (प्रति १५ लिटर पाण्यासाठी): ब्लू कॉपर (ताम्रयुक्त बुरशीनाशक – ४० ग्रॅम) + स्ट्रेप्टोसायक्लिन (जिवाणूनाशक – १ ग्रॅम) + ब्लेझ सुपर (चांगले स्टिकर – ५ मिली). ही फवारणी झाडाच्या खोडावर आणि जमिनीलगतच्या भागावर व्यवस्थित करावी.
- पानांवर बुरशीजन्य टिपके दिसत असल्यास फवारणी (प्रति १५ लिटर पाण्यासाठी): हारू (Hexaconazole + Zineb – ४० ग्रॅम) + फॉलिबिऑन (फोलिक ऍसिड आणि अमिनो ऍसिडचे मिश्रण – ४० मिली) + ब्लेझ सुपर (स्टिकर – ५ मिली).
(टीप: लक्षात ठेवा, प्रतिबंधात्मक उपाय म्हणून सुरुवातीपासून ट्रायको एनएक्स सारख्या जैविक बुरशीनाशकांचा वापर केल्यास या समस्या येण्याची शक्यता खूप कमी होते.)
तुरीसाठी फवारणी वेळापत्रक: निरोगी पिकासाठी
पिकाला वेगवेगळ्या अवस्थांमध्ये रोग आणि किडींपासून वाचवण्यासाठी तसेच चांगली वाढ आणि उत्पादन मिळवण्यासाठी काही महत्त्वाच्या फवारण्या करणे गरजेचे आहे.
- पहिली फवारणी (लागवडीनंतर सुमारे ३० दिवसांनी, प्रति १५ लिटर पंप): रेडोमिल गोल्ड (बुरशीनाशक – ४० ग्रॅम) + आलिका (कीटकनाशक – १० मिली) + ऑक्सिजन (वनस्पती वाढ उत्तेजक – ५० मिली) + ब्लेझ सुपर (स्टिकर – ५ मिली). या फवारणीमुळे सुरुवातीच्या काळात येणाऱ्या बुरशीजन्य रोगांपासून संरक्षण मिळते आणि झाडाला चांगले फुटवे येण्यास मदत होते.
- दुसरी फवारणी (लागवडीनंतर सुमारे ७० दिवसांनी, प्रति १५ लिटर पंप): १२:६१:०० (पाण्यात विरघळणारे खत – १०० ग्रॅम) + मायक्रोडिल झेब्रॉन (झिंक + बोरॉन सूक्ष्म अन्नद्रव्य – ५० मिली) + झकास (फुलधारणा वाढीसाठी – ७ मिली) + पोकलँड (अळीनाशक – २५ मिली) + ब्लेझ सुपर (स्टिकर – ५ मिली). या फवारणीमुळे पान खाणाऱ्या किंवा गुंडाळणाऱ्या अळ्यांचे नियंत्रण होते आणि झाडाला चांगली फुलधारणा होण्यास मदत होते.
- तिसरी फवारणी (लागवडीनंतर सुमारे १०० दिवसांनी, प्रति १५ लिटर पंप): ००:५२:३४ (पाण्यात विरघळणारे खत – १०० ग्रॅम) + फॉलिबिऑन (पोषक – ४० मिली) + कडूराजा (नैसर्गिक अर्क असलेले अळीनाशक, विशेषतः शेंग पोखरणाऱ्या अळीसाठी – ५० मिली, फवारणी करताना हातमोजे वापरावेत) + ब्लेझ सुपर (स्टिकर – ५ मिली). या काळात शेंग पोखरणाऱ्या अळीचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता असते, तिच्या नियंत्रणासाठी आणि शेंगा चांगल्या भरण्यासाठी ही फवारणी महत्त्वाची आहे.
- चौथी फवारणी (लागवडीनंतर सुमारे १३० दिवसांनी, प्रति १५ लिटर पंप): के-सर्ज (K-Sarj, पोटॅशियम शोनाइट, दाणे भरण्यासाठी आणि चकाकीसाठी – ५ ग्रॅम) + साफ पावडर (कार्बेन्डाझिम + मॅन्कोझेब बुरशीनाशक – ५० ग्रॅम) + कोराजन (शक्तिशाली अळीनाशक – ६ मिली) किंवा व्हॅलेक्टिन (पारिजात कंपनी) किंवा सुमिटोमो कंपनीचे समकक्ष प्रॉडक्ट + ब्लेझ सुपर (स्टिकर – ५ मिली). ही फवारणी शेंगा चांगल्या भरण्यासाठी, दाण्यांना वजन आणि चकाकी येण्यासाठी तसेच उशिरा येणाऱ्या अळीच्या प्रादुर्भावापासून संरक्षणासाठी अत्यंत उपयुक्त आहे.
(टीप: के-सर्ज या उत्पादनामुळे सोयाबीन तसेच इतर पिकांमध्येही दाण्याची जाडी आणि चकाकी वाढल्याचे अनेक शेतकऱ्यांचे सकारात्मक अनुभव आहेत.)
पाणी व्यवस्थापन: योग्य वेळी, योग्य प्रमाणात
तुरीच्या पिकाला योग्य वेळी पाणी देणे उत्पादनाच्या दृष्टीने महत्त्वाचे आहे.
- पहिले पाणी: फुलधारणा अवस्थेत (जेव्हा फुले लागण्यास सुरुवात होते).
- दुसरे पाणी: शेंग भरण्याच्या अवस्थेत (जेव्हा फुलांचे रूपांतर शेंगांमध्ये होऊन त्या भरण्यास सुरुवात होते).
(टीप: फुले जास्त प्रमाणात लागलेली असताना अचानक आणि जास्त पाणी दिल्यास किंवा पिकाला पाण्याचा जास्त ताण बसल्यानंतर एकदम पाणी दिल्यास फुलगळ होण्याची शक्यता असते. त्यामुळे जमिनीतील ओलावा पाहून आणि पिकाची गरज ओळखूनच पाणी व्यवस्थापन करावे.)
पाटील बायोटेकची इतर उत्पादने आणि संपर्क
- उच्च प्रतीची रोपे: पाटील बायोटेक कंपनीच्या आधुनिक टिशू कल्चर लॅबमधून पेरू, पपई, केळी तसेच इतर विविध भाजीपाला पिकांची निरोगी आणि उच्च प्रतीची रोपे उपलब्ध आहेत. रोपांच्या आगाऊ नोंदणीसाठी किंवा अधिक माहितीसाठी संपर्क साधा: 8080677492.
- तज्ञ सल्ला आणि पिकांचे वेळापत्रक: आपल्याला कोणत्याही पिकाचे लागवडीपासून ते काढणीपर्यंतचे संपूर्ण शास्त्रीय वेळापत्रक (Crop Schedule) हवे असल्यास, किंवा आपल्या पिकामध्ये कोणतीही समस्या (रोग, कीड, अन्नद्रव्यांची कमतरता) दिसून येत असल्यास, त्या पिकाचे नाव किंवा समस्येचा स्पष्ट फोटो/व्हिडिओ 7507775355 या व्हाट्सअप नंबरवर पाठवा. आपल्याला लवकरात लवकर योग्य मार्गदर्शन करण्याचा आणि उपाययोजना सुचवण्याचा प्रयत्न केला जाईल.
शेतकरी बंधूंनो, आजच्या या थेट प्रक्षेपणाच्या माध्यमातून दिलेली तूर पिकाच्या संपूर्ण व्यवस्थापनाची माहिती आपल्याला नक्कीच उपयुक्त ठरेल अशी आशा आहे. आपल्याला ही माहिती कशी वाटली, याबद्दल आपल्या प्रतिक्रिया आणि प्रश्न आपण कमेंट बॉक्समध्ये विचारू शकता. हा कार्यक्रम आपल्याला आवडला असेल, तर इतर शेतकरी मित्रांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी या थेट प्रक्षेपणाची लिंक नक्की शेअर करा. पुन्हा भेटूया अशाच एका नवीन विषय आणि माहितीपूर्ण थेट प्रक्षेपण कार्यक्रमात. तोपर्यंत धन्यवाद!
