मुख्य मथळा: आगामी खरीप हंगामासाठी (Kharif Season) सोयाबीनच्या (soybean top verity) टॉप ३ वाणांची निवड; कमी कालावधी, रोग प्रतिकारशक्ती आणि अधिक उत्पादनासाठी (High Yield) शेतकऱ्यांसाठी पर्याय.
उपशीर्षक:
- सोयाबीन पेरणीची (Soybean Sowing) लगबग सुरू; योग्य वाणाची निवड महत्त्वाची.
- पीडीकेव्ही आंबा (PDKV Amba): कमी दिवसांत येणारा, हलक्या जमिनीसाठी वरदान.
- फुले दुर्वा केडीएस ९९२ (Phule Durva KDS 992): भारी जमीन आणि पाण्याच्या उपलब्धतेसाठी उत्तम.
- बूस्टर सीडचा साई ८८८ (Booster Seed Sai 888): हार्वेस्टरने काढणीसाठी सोपा, भरपूर शेंगा.
- मागील वर्षीच्या अनुभवांची देवाणघेवाण करण्याचे आवाहन.
सोयाबीन पेरणीसाठी टॉप ३ वाण: अधिक उत्पादन आणि रोगप्रतिकारशक्तीसाठी शेतकऱ्यांचा मार्गदर्शक
प्रस्तावना: सोयाबीन पेरणीची (Soybean Sowing) लगबग आणि वाणांचे महत्त्व
राज्यात लवकरच सोयाबीन पेरणीच्या (Soybean Sowing) कामांना वेग येईल. अशावेळी, शेतकऱ्यांसमोर सर्वात महत्त्वाचा प्रश्न असतो तो म्हणजे कोणत्या वाणाची (Variety Selection) निवड करावी. योग्य वाणाची निवड ही चांगल्या उत्पादनाची (Good Yield) पहिली पायरी असते. आज आपण अशा तीन प्रमुख सोयाबीन वाणांची (Soybean Varieties) सविस्तर माहिती घेणार आहोत, जे मागील वर्षी शेतकऱ्यांच्या पसंतीस उतरले होते आणि याही वर्षी चांगले उत्पादन देण्याची क्षमता ठेवतात.
१. पीडीकेव्ही आंबा (PDKV Amba): कमी कालावधी, अधिक फायदा
परिचय आणि शिफारस:
डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठाने (PDKV Akola) २०२१ साली प्रसारित केलेला ‘पीडीकेव्ही आंबा’ हा वाण शेतकऱ्यांमध्ये अल्पावधीत लोकप्रिय झाला आहे. प्रामुख्याने मराठवाडा (Marathwada) आणि विदर्भ (Vidarbha) या विभागांसाठी या वाणाची शिफारस करण्यात आली आहे. ज्या शेतकऱ्यांकडे हलकी जमीन (Light Soil) आहे किंवा ज्या भागात पावसाचे प्रमाण (Rainfall) अनियमित असते, त्यांच्यासाठी हा वाण एक उत्तम पर्याय ठरू शकतो.
वैशिष्ट्ये आणि फायदे:
‘पीडीकेव्ही आंबा’ हा केवळ ९० ते ९५ दिवसांत पक्व होणारा (Early Maturing) वाण आहे. कमी कालावधीमुळे हा वाण पाण्याची बचत करतो आणि लवकर काढणीला येतो, ज्यामुळे पुढील पिकाच्या नियोजनासाठी वेळ मिळतो. या वाणाचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे याच्या शेंगा सहसा तडकत नाहीत (Pod Shattering Resistance). त्यामुळे, काढणीला १० ते १५ दिवसांचा उशीर झाला तरी दाणे जमिनीवर गळून होणारे नुकसान मोठ्या प्रमाणात टाळता येते. यासोबतच, हा वाण खोडकूज (Stem Rot) आणि मूळकूज (Root Rot) यांसारख्या बुरशीजन्य रोगांना चांगला सहनशील (Tolerant) आहे. झाडाची वाढ सरळ होते आणि फुटवेही (Tillering) चांगले येतात, ज्यामुळे प्रति झाड शेंगांची संख्या वाढण्यास मदत होते.
२. फुले दुर्वा केडीएस ९९२ (Phule Durva KDS 992): भारी जमिनीसाठी आणि पाण्याच्या उपलब्धतेसाठी उत्तम
परिचय आणि शिफारस:
महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी (MPKV Rahuri) यांनी २०२२ साली ‘फुले दुर्वा केडीएस ९९२’ हा वाण प्रसारित केला आहे. ज्या शेतकऱ्यांकडे भारी जमीन (Heavy Soil) आहे आणि सिंचनाची (Irrigation Facility) सोय उपलब्ध आहे, अशा शेतकऱ्यांसाठी हा वाण विशेष फायदेशीर ठरू शकतो. ज्या ठिकाणी पिकाला पाण्याचा ताण (Water Stress) पडण्याची शक्यता कमी आहे, तिथे हा वाण आपली उत्पादन क्षमता उत्तम प्रकारे दाखवतो.
वैशिष्ट्ये आणि फायदे:
‘फुले दुर्वा केडीएस ९९२’ या वाणाचा कालावधी साधारणपणे १०० ते १०५ दिवसांचा असतो. हा वाण जास्तीत जास्त फुटवे करतो (Profuse Branching), ज्यामुळे शेंगांची संख्या आपोआप वाढते. झाडाची वाढ मध्यम स्वरूपाची असून, हा वाण देखील खोडकूज आणि मूळकूज यांसारख्या रोगांना चांगली प्रतिकारशक्ती (Disease Resistance) दर्शवतो. पाण्याच्या चांगल्या उपलब्धतेमुळे आणि भारी जमिनीतील पोषक तत्वांच्या योग्य शोषणाने हा वाण भरघोस उत्पादन (High Yield Potential) देण्यास सक्षम आहे.
३. बूस्टर सीडचा साई ८८८ (Booster Seed Sai 888): हार्वेस्टरने काढणीसाठी सोपा आणि भरघोस शेंगा
परिचय आणि शिफारस:
‘बूस्टर सीडचा साई ८८८’ हा खाजगी क्षेत्रातील एक उत्कृष्ट वाण आहे. ज्या शेतकऱ्यांचे सोयाबीन लागवडीखालील क्षेत्र (Large Area Cultivation) मोठे आहे आणि जे प्रामुख्याने हार्वेस्टरने (Harvester Friendly) काढणी करतात, त्यांच्यासाठी हा वाण अतिशय सोयीचा आहे.
वैशिष्ट्ये आणि फायदे:
‘साई ८८८’ या वाणाची झाडे सरळ वाढतात आणि त्याचे खोड (Stem) मजबूत असते. त्यामुळे, जास्त पाऊस किंवा वाऱ्याने पीक लोळण्याचे (Lodging Resistance) प्रमाण कमी होते, ज्यामुळे काढणी सुलभ होते आणि नुकसान टळते. या वाणाला भरपूर शेंगा लागतात, आणि विशेष म्हणजे, यातील सुमारे ७० ते ८०% शेंगा या चार दाण्यांच्या (Four Seeded Pods) असतात, ज्यामुळे उत्पादनात लक्षणीय वाढ होते. या वाणाचा कालावधी साधारणपणे ९५ ते १०० दिवसांचा असतो. याचे मजबूत खोड आणि शेंगांची विशिष्ट रचना हार्वेस्टरने काढणी करताना दाण्यांचे नुकसान कमी करण्यास मदत करते.
निष्कर्ष आणि शेतकऱ्यांना आवाहन:
वर नमूद केलेले तिन्ही वाण त्यांच्या विशिष्ट गुणधर्मांमुळे शेतकऱ्यांना चांगले उत्पादन मिळवून देण्यास मदत करू शकतात. जमिनीचा प्रकार, पाण्याची उपलब्धता, स्थानिक हवामान (Local Climate) आणि स्वतःची गरज लक्षात घेऊन योग्य वाणाची निवड करणे आणि त्याचे योग्य पद्धतीने खत व्यवस्थापन (Fertilizer Management), पाणी व्यवस्थापन (Water Management) आणि कीड-रोग नियंत्रण (Pest and Disease Control) करणे अत्यंत गरजेचे आहे.
शेतकरी मित्रांनो, आपण मागील वर्षी सोयाबीनचा कोणता वाण (Soybean Cultivar) वापरला होता आणि त्याचा अनुभव कसा होता? तसेच, वर दिलेल्या वाणांव्यतिरिक्त इतर कोणते चांगले वाण आपल्या माहितीत असल्यास, त्यांची नावे आणि अनुभव खाली कमेंट बॉक्समध्ये नक्की सांगा. यामुळे इतर शेतकऱ्यांनाही नवनवीन आणि चांगल्या वाणांची माहिती (Information Sharing) मिळेल आणि सर्वांनाच त्याचा फायदा होईल.
