मुख्य मथळा: सोयाबीन पिकातून भरघोस उत्पादन मिळवण्यासाठी योग्य खत व्यवस्थापन कसे करावे? जाणून घ्या नत्र, स्फुरद, पालाश आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचे महत्त्व (Soybean Fertilizer Management) आणि योग्य वापर.
उपशीर्षके:
- सोयाबीन पिकासाठी आवश्यक मुख्य अन्नद्रव्ये: नत्र, स्फुरद, पालाश
- नत्राचे (Nitrogen) महत्त्व आणि सोयाबीनची गरज
- स्फुरदाचे (Phosphorus) कार्य: मुळांची वाढ, फुलधारणा आणि ऊर्जा वहन
- पोटॅशिअमचे (Potassium) योगदान: पाणी ताण सहनशक्ती, रोगप्रतिकारशक्ती आणि अन्न वहन
- विद्यापीठ शिफारशीनुसार खत मात्रा: एकरी १२:२४:१२
- खत व्यवस्थापनाचे विविध पर्याय (Fertilizer Combinations)
- सल्फरचे (Sulphur) फायदे: तेल वाढ, जमिनीचा pH आणि अन्नद्रव्य उपलब्धता
- जमिनीच्या प्रकारानुसार खत व्यवस्थापनात बदल
- सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचे (Micronutrients) महत्त्व आणि कमतरतेची लक्षणे
- अंतिम निष्कर्ष: संतुलित खत व्यवस्थापनातून भरघोस उत्पादन
शेतकरी मित्रांनो, नमस्कार!
आज आपण एका अत्यंत महत्त्वाच्या विषयावर चर्चा करणार आहोत, तो म्हणजे सोयाबीन पिकातील खत व्यवस्थापन (Soybean Fertilizer Management). जर आपल्याला सोयाबीन पिकातून भरघोस उत्पादन (High Yield) घ्यायचे असेल, तर त्यासाठी योग्य खत व्यवस्थापन करणे अत्यंत आवश्यक आहे. अनेकदा आपण एका अन्नघटकावर लक्ष केंद्रित करतो, पण दुसऱ्याकडे दुर्लक्ष करतो, ज्यामुळे अपेक्षित उत्पादन मिळत नाही. म्हणूनच, या लेखात आपण सोयाबीन पिकासाठी खत व्यवस्थापन कसे करावे, याबद्दल सविस्तर माहिती पाहणार आहोत.
सोयाबीन पिकासाठी आवश्यक मुख्य अन्नद्रव्ये: नत्र, स्फुरद, पालाश
सोयाबीन या पिकाला प्रामुख्याने तीन मुख्य अन्नद्रव्यांची (Major Nutrients) गरज असते: नायट्रोजन (नत्र), फॉस्फरस (स्फुरद) आणि पोटॅशियम (पालाश). या तिन्ही अन्नद्रव्यांचा संतुलित पुरवठा पिकाच्या चांगल्या वाढीसाठी आणि उत्पादनासाठी महत्त्वाचा असतो.
नत्राचे (Nitrogen) महत्त्व आणि सोयाबीनची गरज
सोयाबीन हे द्विदल वर्गीय (Legume Crop) पीक असल्याने, त्याच्या मुळांवर रायझोबियम जिवाणूंच्या गाठी (Root Nodules) असतात. या गाठी हवेतील नत्र शोषून घेऊन पिकाला उपलब्ध करून देतात. त्यामुळे सोयाबीन पिकाला बाहेरून नत्र देण्याची गरज तुलनेने कमी असते. तरीही, सुरुवातीच्या वाढीच्या काळात थोड्या प्रमाणात नत्राची आवश्यकता भासते.
स्फुरदाचे (Phosphorus) कार्य: मुळांची वाढ, फुलधारणा आणि ऊर्जा वहन
फॉस्फरस, म्हणजेच स्फुरद, हे सोयाबीन पिकासाठी अत्यंत महत्त्वाचे अन्नद्रव्य आहे. स्फुरदामुळे पिकाच्या मुळांची चांगली वाढ होते, फुलधारणा (Flowering) आणि शेंगा (Podding) लागण्यास मदत होते. तसेच, प्रकाशसंश्लेषणातून तयार झालेली ऊर्जा (Energy Transfer) पिकाच्या विविध भागांपर्यंत पोहोचवण्यासाठी स्फुरद महत्त्वाची भूमिका बजावते.
पोटॅशिअमचे (Potassium) योगदान: पाणी ताण सहनशक्ती, रोगप्रतिकारशक्ती आणि अन्न वहन
पोटॅशियम, म्हणजेच पालाश, पिकाला अनेक प्रकारे मदत करते. जर पिकाला पाण्याचा ताण (Water Stress) सहन करावा लागला, तर पोटॅशियम पिकाची पाणी ताण सहन करण्याची शक्ती वाढवते. तसेच, पिकाची रोगप्रतिकारशक्ती (Disease Resistance) वाढवण्यासाठी आणि विविध विकरे (Enzymes) सक्रिय करण्यासाठी पोटॅशियम आवश्यक असते. पानांमध्ये तयार झालेले अन्न शेंगांपर्यंत आणि दाण्यांपर्यंत पोहोचवण्याचे महत्त्वाचे कार्यही पोटॅशियम करते, ज्यामुळे दाणे चांगले भरतात.
विद्यापीठ शिफारशीनुसार खत मात्रा: एकरी १२:२४:१२
कृषी विद्यापीठाच्या शिफारशीनुसार, सोयाबीन पिकाला एकरी १२ किलो नत्र, २४ किलो स्फुरद आणि १२ किलो पालाश (NPK Ratio 12:24:12) देणे आवश्यक आहे. ही खतमात्रा पूर्ण करण्यासाठी बाजारात उपलब्ध असलेल्या विविध खतांचे योग्य मिश्रण वापरणे गरजेचे आहे.
खत व्यवस्थापनाचे विविध पर्याय (Fertilizer Combinations)
ही शिफारशीत खतमात्रा पूर्ण करण्यासाठी खालीलपैकी कोणतेही एक खत मिश्रण आपण वापरू शकता:
- पर्याय १: एक बॅग १२:३२:१६ (50 किलो) + एक बॅग सिंगल सुपर फॉस्फेट (SSP) (50 किलो) + ८ ते १० किलो सल्फर.
- पर्याय २: एक बॅग १४:३५:१४ (Gromor) (50 किलो) + एक बॅग सिंगल सुपर फॉस्फेट (50 किलो) + ८ ते १० किलो सल्फर.
- पर्याय ३: एक बॅग १०:२६:२६ (50 किलो) + एक बॅग सिंगल सुपर फॉस्फेट (50 किलो) + ८ ते १० किलो सल्फर.
- पर्याय ४: एक बॅग ११:३०:१४ (महाधन क्रॉपटेक) (50 किलो) + एक बॅग सिंगल सुपर फॉस्फेट (50 किलो) + ८ ते १० किलो सल्फर.
सल्फरचे (Sulphur) फायदे: तेल वाढ, जमिनीचा pH आणि अन्नद्रव्य उपलब्धता
सल्फर, म्हणजेच गंधक, हे सोयाबीन पिकासाठी एक महत्त्वाचे दुय्यम अन्नद्रव्य आहे. सल्फरमुळे सोयाबीनच्या दाण्यांमधील तेलाचे प्रमाण (Oil Content) वाढण्यास मदत होते. तसेच, ते जमिनीचा सामू (pH) नियंत्रित करण्यास आणि इतर अन्नद्रव्ये पिकाला सहज उपलब्ध करून देण्यास मदत करते.
जमिनीच्या प्रकारानुसार खत व्यवस्थापनात बदल
- कमी वाढ होणारी जमीन: जर आपल्या जमिनीमध्ये सोयाबीनची वाढ कमी होत असेल, तर आपण ५० किलो २०:२०:०:१३ किंवा २४:२४:० सोबत ५० किलो सिंगल सुपर फॉस्फेट, २० किलो म्युरेट ऑफ पोटॅश (MOP) आणि ५ किलो सल्फर वापरू शकता.
- जास्त वाढ होणारी जमीन: जर आपल्या जमिनीमध्ये सोयाबीनची कायिक वाढ खूप जास्त होत असेल, तर अशा ठिकाणी नत्राचा वापर कमी करावा. यासाठी आपण ३ बॅग सिंगल सुपर फॉस्फेट, २० किलो म्युरेट ऑफ पोटॅश आणि ८ किलो सल्फर प्रति एकर वापरू शकता.
सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचे (Micronutrients) महत्त्व आणि कमतरतेची लक्षणे
मुख्य अन्नद्रव्यांसोबतच सोयाबीन पिकाला लोह (Iron), जस्त (Zinc) यांसारख्या सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचीही गरज असते. यांच्या कमतरतेमुळे पिकाच्या पानांवर पिवळेपणा (Chlorosis) दिसू शकतो, विशेषतः चुनखडीयुक्त जमिनीत (Calcareous Soil) ही समस्या जास्त प्रमाणात आढळते. अशावेळी, एकरी १० किलो सूक्ष्म अन्नद्रव्य मिश्रण खतांसोबत द्यावे किंवा सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची दोन वेळा फवारणी करावी.
अंतिम निष्कर्ष: संतुलित खत व्यवस्थापनातून भरघोस उत्पादन
शेतकरी मित्रांनो, अशा पद्धतीने सोयाबीन पिकामध्ये संतुलित खत व्यवस्थापन केल्यास आपण नक्कीच भरघोस उत्पादन मिळवू शकता.
माहिती कशी वाटली, हे खाली कमेंटमध्ये नक्की सांगा. लेख आवडला असेल, तर लाईक करा आणि आपल्या शेतकरी मित्रांच्या ग्रुपमध्ये शेअर करा. आपल्या वेबसाईटवर नवीन असाल, तर बाजूलाच दिलेल्या व्हाट्सअप वर क्लिक करा जेणेकरून अशाच माहितीपूर्ण माहिती आपल्याला पाहायला मिळतील. धन्यवाद!
