मुख्य मथळा: बीज प्रक्रिया (Seed Treatment): तुरीसह विविध पिकांचे मर रोग (Wilt Disease) आणि बुरशीजन्य (Fungal) आजारांपासून संरक्षण करत उत्पादन वाढीसाठी पाटील बायोटेकचे ‘अमृत प्लस’ किट प्रभावी.
उपशीर्षक (On-page subheadings):
- बीज प्रक्रिया का महत्त्वाची आहे? मागच्या वर्षीचे अनुभव काय सांगतात?
- पाटील बायोटेकचे ‘अमृत प्लस’ बीज प्रक्रिया किट: एक परिचय
- ‘अमृत प्लस’ किटमधील घटक आणि त्यांचे पिकासाठी फायदे
- बीज प्रक्रिया करण्याची योग्य पद्धत (Step-by-Step Guide)
- विविध पिकांसाठी ‘अमृत प्लस’ किट वापरण्याचे प्रमाण
- बीज प्रक्रियेचे शेतकऱ्यांना होणारे प्रमुख फायदे
अहमदनगर (Ahmednagar):
पावसाळ्याच्या तोंडावर शेतकरी खरीप हंगामाच्या (Kharif Season) तयारीला लागले आहेत. यामध्ये तूर (Pigeon Pea) हे एक महत्त्वाचे पीक आहे. मात्र, गेल्या काही वर्षांपासून तुरीवर येणारा मर रोग आणि जमिनीतील बुरशीमुळे होणारे नुकसान शेतकऱ्यांसाठी चिंतेचा विषय बनले आहे. योग्य बीज प्रक्रिया न केल्यास उगवण क्षमता कमी होणे, रोपांची वाढ खुरटणे आणि अखेरीस उत्पादनात मोठी घट येणे यासारख्या समस्या उद्भवतात. या पार्श्वभूमीवर, पाटील बायोटेक (Patil Biotech) कंपनीने तयार केलेले ‘अमृत प्लस’ (Amrut Plus) बीज प्रक्रिया किट शेतकऱ्यांसाठी एक प्रभावी उपाय म्हणून समोर येत आहे.
बीज प्रक्रिया का महत्त्वाची आहे? मागच्या वर्षीचे अनुभव काय सांगतात?
मागील वर्षी अनेक शेतकऱ्यांनी तुरीची लागवड केली, परंतु अतिवृष्टी (Heavy Rainfall) किंवा वातावरणातील बदलांमुळे (Climatic Changes) जमिनीतील बुरशीचा (Soil-borne Fungi) प्रादुर्भाव वाढला आणि मोठ्या प्रमाणात तूर पिकाचे नुकसान झाले; अनेक ठिकाणी रोपे मरण पावली. पेरणीनंतर १०-१५ दिवस उलटूनही बियाणे न उगवल्याच्या तक्रारीही अनेक शेतकऱ्यांकडून ऐकायला मिळाल्या. महागडी खते आणि बियाणे वापरूनही केवळ पेरणीपूर्वीची योग्य काळजी, म्हणजेच बीज प्रक्रिया न केल्यामुळे हे सर्व व्यर्थ ठरते. बीज प्रक्रिया न केल्यास मुळांचा विकास (Root Development) व्यवस्थित होत नाही, पीक अशक्त दिसते आणि याचा थेट परिणाम उत्पादनावर होतो.
पाटील बायोटेकचे ‘अमृत प्लस’ बीज प्रक्रिया किट: एक परिचय
शेतकऱ्यांची ही समस्या लक्षात घेऊन पाटील बायोटेक कंपनीने ‘अमृत प्लस’ हे विशेष बीज प्रक्रिया किट तयार केले आहे. हे किट वापरल्यास बियाण्याला रोगांपासून संरक्षण मिळते आणि उगवण क्षमता सुधारते. ही एक जैविक बीज प्रक्रिया (Organic Seed Treatment) असल्याने याचे परिणाम दीर्घकाळ टिकतात, रासायनिक प्रक्रियेप्रमाणे तात्पुरता फायदा देऊन लवकर परिणाम संपत नाहीत.
‘अमृत प्लस’ किटमधील घटक आणि त्यांचे पिकासाठी फायदे
‘अमृत प्लस’ किटमध्ये खालील चार प्रमुख जैविक उत्पादने आहेत:
- एनपीके कॉन्सो (NPK Conso): हे बियाण्याला ओलावा देऊन इतर उत्पादने बियाण्याला व्यवस्थित चिकटण्यास मदत करते.
- ट्रायको गार्ड (Trycho Guard – ट्रायकोडर्मा – Trichoderma): हे पावडर स्वरूपात असून, जमिनीतील हानिकारक बुरशींना नष्ट करून पिकाला मर रोगापासून वाचवते. ही एक मित्रबुरशी आहे.
- व्हॅमिझोन (Vamizone – मायकोरायझा – Mycorrhiza): यामध्ये एंडो (Endo) आणि एक्टो (Ecto) दोन्ही प्रकारचे मायकोरायझा आहेत. ही मित्रबुरशी जमिनीतील फॉस्फरस (Phosphorus), झिंक (Zinc) आणि कॉपर (Copper) सारखी अन्नद्रव्ये पिकाच्या लहान मुळांपर्यंत पोहोचवण्याचे कार्य करते.
- ह्युमोल गोल्ड (Humol Gold – ह्युमिक ऍसिड – Humic Acid): यामुळे पांढऱ्या मुळांची वाढ (White Root Growth) चांगली होते, ज्यामुळे अन्नद्रव्ये शोषण्याची क्षमता वाढते.
बीज प्रक्रिया करण्याची योग्य पद्धत (Step-by-Step Guide)
शेतकऱ्यांनी खालीलप्रमाणे ‘अमृत प्लस’ किटचा वापर करून बीज प्रक्रिया करावी:
- प्रथम, आवश्यकतेनुसार बियाणे (उदा. ६ किलो तूर) एका स्वच्छ कापडावर घ्यावे.
- त्यावर एनपीके कॉन्सो शिंपडून बियाणे व्यवस्थित ओले करून घ्यावे आणि चांगले मिसळावे, जेणेकरून प्रत्येक दाण्याला ते लागेल.
- दोन मिनिटे बियाणे थोडे सुकल्यानंतर, त्यावर ट्रायको गार्ड (ट्रायकोडर्मा) पावडर टाकावी आणि बियाण्याला सर्व बाजूंनी व्यवस्थित चोळावी. बियाण्यांचा रंग पांढरा होईपर्यंत मिसळावे.
- बियाणे पुन्हा थोडे सुकल्यावर, व्हॅमिझोन (मायकोरायझा) पावडर टाकून पुन्हा व्यवस्थित मिसळावे.
- शेवटी, ह्युमोल गोल्ड (ह्युमिक ऍसिड) पावडर टाकून बियाण्याला व्यवस्थित चोळावे, जेणेकरून प्रत्येक दाण्याला ते लागेल.
- ही प्रक्रिया पेरणीपूर्वी २-३ तास आधी करावी. किंवा, प्रक्रिया केल्यानंतर बियाणे सावलीत १० मिनिटे सुकवून लगेच पेरणी करता येते. सोयीनुसार, पेरणीच्या आदल्या दिवशी किंवा दोन दिवस आधीही प्रक्रिया करून ठेवता येते.
टीप: सोयाबीनसारख्या पिकांना टरफले फुटू नये म्हणून झोळी पद्धतीने किंवा बीज प्रक्रिया यंत्राने प्रक्रिया करणे अधिक फायद्याचे ठरते.
विविध पिकांसाठी ‘अमृत प्लस’ किट वापरण्याचे प्रमाण
एक ‘अमृत प्लस’ किट खालीलप्रमाणे विविध पिकांसाठी वापरता येते:
- तूर, उडीद, मूग: ६ किलो बियाण्यासाठी १ किट
- मका: ८ किलो बियाण्यासाठी १ किट
- सोयाबीन: २५ किलो बियाण्यासाठी १ किट
- कापूस: ५ पॅकेट बियाण्यासाठी १ किट
- कांदा: १० किलो बियाण्यासाठी १ किट
- भुईमूग: ३० किलो बियाण्यासाठी १ किट
- हरभरा/चना: २५ किलो बियाण्यासाठी १ किट
- गहू: ३० किलो बियाण्यासाठी १ किट
बीज प्रक्रियेचे शेतकऱ्यांना होणारे प्रमुख फायदे
- जमिनीतील हानिकारक बुरशी आणि रोगांपासून पिकाचे संरक्षण होते.
- मर रोगाचा प्रादुर्भाव टाळता येतो.
- बियाण्याची उगवण क्षमता (Germination Rate) सुधारते.
- मुळांची चांगली आणि निरोगी वाढ होते.
- पीक सशक्त बनते आणि जोमदार वाढते.
- अन्नद्रव्यांचे शोषण (Nutrient Uptake) प्रभावीपणे होते.
- परिणामी, पिकाच्या उत्पादनात (Yield Increase) लक्षणीय वाढ होते.
सुरुवात चांगली झाल्यास शेवटही चांगला होतो, या उक्तीप्रमाणे पेरणीपूर्वी योग्य बीज प्रक्रिया करणे हे यशस्वी शेतीसाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. ‘अमृत प्लस’ सीड ट्रीटमेंट किटचा वापर करून शेतकरी आपल्या पिकांचे संभाव्य नुकसान टाळून अधिक उत्पादन मिळवू शकतात.
