मुख्य मथळा: पाटील बायोटेकचे अमोल पाटील यांच्याकडून दरियापूर परिसरातील कापूस उत्पादकांसाठी विशेष ऑनलाईन कार्यशाळा; (Cotton Cultivation Technology) कमी खर्चात एकरी २० क्विंटलपर्यंत उत्पादन घेण्याचे आवाहन.
उपशीर्षके:
- पावसामुळे दरियापूर येथील प्रत्यक्ष कार्यशाळा बाधित; ऑनलाईन माध्यमातून शेतकऱ्यांशी संवाद
- कोरडवाहू कापूस उत्पादनासाठी खर्च कमी करणे आणि उत्पादन वाढवणे हे मुख्य सूत्र
- बियाणे निवड, लागवड अंतर, बीजप्रक्रिया आणि खत व्यवस्थापनाचे शास्त्रशुद्ध नियोजन
- एकात्मिक कीड, रोग आणि तण नियंत्रणाचे प्रभावी उपाय
- शेतकऱ्यांच्या प्रतिसादाबद्दल आणि पुढील नियोजनाबद्दल माहिती
दरियापूर (अमरावती), २१ मे (प्रतिनिधी):
अमरावती जिल्ह्यातील खारपान पट्टा, विशेषतः दरियापूर तालुक्यातील कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांसाठी (Farmers) पाटील बायोटेकचे (Patil Biotech) श्री. अमोल पाटील यांनी नुकतेच ऑनलाईन माध्यमातून कापूस लागवड तंत्रज्ञानावर (Cotton Cultivation Technology) विस्तृत मार्गदर्शन केले. २१ मे रोजी दरियापूर येथे पाटील बायोटेक प्रा. लि. जळगाव, श्रीराम ॲग्रो सर्व्हिसेस दरियापूर, आम्ही बालाजी फाउंडेशन आणि रासी सीड्स (Rasi Seeds) कोईम्बतूर यांच्या संयुक्त विद्यमाने भव्य शेतकरी कार्यशाळेचे (Farmer Workshop) आयोजन करण्यात आले होते. या कार्यशाळेला १२०० ते १४०० शेतकऱ्यांची उपस्थिती अपेक्षित होती. मात्र, कार्यक्रम सुरू झाल्यानंतर १५-२० मिनिटांतच जोरदार पाऊस आणि विजांच्या कडकडाटामुळे, शेतकऱ्यांच्या सुरक्षेच्या दृष्टीने हा कार्यक्रम थांबवावा लागला. पर्यायी जागेवर व्यवस्था करण्याचा प्रयत्न करूनही पावसाचा जोर कायम असल्याने अखेरीस कार्यक्रम रद्द करण्यात आला. शेतकऱ्यांपर्यंत नियोजित माहिती पोहोचावी, या उद्देशाने श्री. अमोल पाटील यांनी हे विशेष ऑनलाईन सत्र आयोजित केले.
कोरडवाहू कापूस उत्पादनासाठी खर्च कमी करणे आणि उत्पादन वाढवणे हे मुख्य सूत्र
या ऑनलाईन मार्गदर्शनाचा मुख्य विषय ‘कोरडवाहू भागातील कापूस उत्पादन वाढीसाठी विशेष सत्र’ आणि ‘कापूस लागवड तंत्रज्ञान (Cotton Farming Techniques): यंदा जास्त खर्च नकोच!’ हा होता. श्री. पाटील यांनी सांगितले की, कापसाला मिळणारा भाव आणि वाढलेला उत्पादन खर्च याचा ताळमेळ बसवणे शेतकऱ्यांसाठी कठीण झाले आहे. त्यामुळे, उत्पादन खर्च (Production Cost) कमी ठेवून एकरी १० क्विंटलवरून १५ ते २० क्विंटलपर्यंत उत्पादन कसे घेता येईल, यावर त्यांनी सविस्तर मार्गदर्शन केले. त्यांनी नमूद केले की, दरियापूर तालुक्यातील खारपान पट्ट्यात (Kharpan Belt) महाराष्ट्रात सर्वाधिक एकरी कापूस उत्पादन घेण्याची क्षमता आहे, फक्त योग्य नियोजन आणि तंत्रज्ञानाचा वापर गरजेचा आहे.
बियाणे निवड, लागवड अंतर, बीजप्रक्रिया आणि खत व्यवस्थापनाचे शास्त्रशुद्ध नियोजन
लागवडीची वेळ (Planting Time):
२५ मे ते १५ जून ही खरीप लागवडीसाठी (Kharif Sowing) सर्वोत्तम वेळ आहे. ज्या शेतकऱ्यांकडे पाण्याची सोय आहे, त्यांनी आता लागवड करण्यास हरकत नाही. मात्र, खारपान पट्ट्यातील शेतकऱ्यांनी यावर्षी अजिबात धूळपेरणी (Dry Sowing) करू नये, कारण पावसाचा अंदाज पाहता नुकसान होऊ शकते. १ जूननंतर पावसाचा जोर कमी होण्याची शक्यता असून, १० ते १५ जून दरम्यान मान्सून सक्रिय झाल्यावरच कोरडवाहू शेतकऱ्यांनी लागवड करावी.
योग्य जातीची निवड (Variety Selection):
हलकी, मध्यम किंवा भारी जमीन, पाण्याची सोय, ड्रीप किंवा फ्लड सिंचन आणि उपलब्ध भांडवल यानुसार जातीची निवड करावी. कमी दिवसात येणाऱ्या, मध्यम दिवसात येणाऱ्या, जास्त दिवसात येणाऱ्या, छोटे बोंड किंवा टपोरे बोंड असलेल्या जाती अशा विविध प्रकारांतून आपल्या जमिनीला आणि हवामानाला अनुकूल वाण निवडावे. रासी सीड्सच्या स्विफ्ट (Rasi Swift RCH 971 BGII) या वाणाचा त्यांनी विशेष उल्लेख केला, जो कमी कालावधीत जास्त उत्पन्न देतो, तुडतुड्यांना उत्तम प्रतिकारशक्ती दर्शवतो, वजनदार बोंडे देतो, वेचणीस सोपा असून दोन वेचणीत ७०-८०% उत्पन्न देतो आणि दुबार पिकासाठी उत्तम आहे.
लागवड अंतर (Planting Spacing):
खारपान पट्ट्यात एकरी ९००० झाडांची संख्या असणे अपेक्षित आहे. यासाठी ३ फूट x १.५ फूट (९६८० झाडे), ३ फूट x २ फूट (७२६० झाडे) किंवा ४ फूट x १.५ फूट (७२६० झाडे) यापैकी योग्य अंतर निवडावे. एका ठिकाणी एकच बी टोकण पद्धतीने लावावे. सीड ड्रिलने लागवड केल्यास ३ बाय दीड फुटावर सिंगल बी डिस्चार्ज होईल असे नियोजन करावे.
बीजप्रक्रिया (Seed Treatment):
उत्पादन खर्च कमी करण्यासाठी आणि उत्पादन वाढीसाठी बीजप्रक्रिया अत्यंत महत्त्वाची आहे. पाटील बायोटेकचे ‘अमृत+’ बीज प्रक्रिया किट ५ बॅग बियाण्यासाठी (अंदाजे २ एकर क्षेत्र) ५०० रुपये खर्चात उपलब्ध आहे. यामध्ये एनपीके कॉन्सो (NPK Conso), ट्रायको गार्ड (Tricho Guard), व्हॅमीझोन (Vamizone) आणि ह्युमॉल गोल्ड (Humol Gold) या चार उत्पादनांचा समावेश आहे. यामुळे सुरुवातीच्या बुरशीजन्य रोगांपासून संरक्षण मिळते आणि अन्नद्रव्ये उपलब्ध होण्यास मदत होते.
खत व्यवस्थापन (Fertilizer Management):
बेसल डोस:
लागवडीपूर्वी ५ दिवस आधी द्यावा. अंदाजे खर्च ३०००/- रुपये. (उदा. डीएपी ५۰ किलो किंवा सुपर फॉस्फेट १०० किलो + एमओपी ३० किलो किंवा १०:२६:२६ – ७५ किलो + ह्युमॉल बीटी स्पेशल २० किलो + रिलीजर ३ किलो + मायक्रोडिल ग्रेड-१ – १० किलो + एनपीके कॉन्सो-जी २५ किलो).
पहिली आळवणी/ड्रीप (लागवडीनंतर ३० दिवसांनी – VIMP):
एनपीके कॉन्सो १ लिटर + व्हॅमीझोन १०० ग्रॅम + गूळ २ किलो प्रति एकर २०० लिटर पाण्यात रात्रभर भिजवून दुसऱ्या दिवशी द्यावे. हे पिकाला खते उपलब्ध होण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. खर्च साधारणतः १२००-१४०० रुपये प्रति एकर.
दुसरा खताचा डोस (लागवडीनंतर ४५ दिवसांनी – बागायती कापूस):
१०:२६:२६ – ५० किलो + ह्युमॅग (मॅग्नेशियम सल्फेट) १० किलो प्रति एकर मिसळून द्यावे. कोरडवाहू शेतकऱ्यांनी गरज नसल्यास हा डोस दिला नाही तरी चालेल, त्याऐवजी युरिया २५-३० किलो (गरज असल्यास ४५ किलो) + मॅग्नेशियम सल्फेट देऊ शकता.
तिसरी आळवणी/ड्रीप (लागवडीनंतर ७५ दिवसांनी – जास्त पातेधारणा):
अमृत किट १ + १२:६१:०० – ५ किलो प्रति एकर १५० लिटर पाण्यात मिसळून पंपाने नोझल काढून आळवणी करावी किंवा ड्रीपमधून सोडावे.
फॉस्फॅरिक ॲसिडचा वापर:
खारपान पट्ट्यात ड्रीप असल्यास, फॉस्फॅरिक ॲसिड (Phosphoric Acid) (ज्याचा पीएच १ असतो) १.५ किलो प्रति एकर १५०-२०० लिटर पाण्यात मिसळून ड्रीपद्वारे सोडावे. यामुळे ड्रीपच्या नळ्या स्वच्छ होतात, जमिनीचा पीएच कमी होतो आणि फॉस्फरसची उपलब्धता वाढून मुळांची वाढ चांगली होते. सल्फ्युरिक ॲसिडचा वापर टाळावा कारण ते बियाण्याच्या उगवण क्षमतेवर परिणाम करू शकते.
एकात्मिक कीड, रोग आणि तण नियंत्रणाचे प्रभावी उपाय
तण नियंत्रण (Weed Control):
तण उगवण्यापूर्वी: पेंडीमेथॅलीन ३८.७% सीएस (स्टॉम्प एक्स्ट्रा) ६००-७०० मिली प्रति एकर किंवा पेंडीमेथॅलीन ३०% ईसी (टाटा पनीडा) १०००-१२०० मिली प्रति एकर, लागवडीच्या ७२ तासांच्या आत फवारावे. ज्या ठिकाणी पाऊस पडून गेला आहे आणि तण उगवले आहे, तिथे याचा फायदा होणार नाही.
तण उगवल्यानंतर: कापूस ४-५ पानांवर असताना आणि तण २-३ इंच उंचीचे असताना, पायरीथायोबॅक सोडीयम ६% + क्विझालोफॉप इथाईल ४% एमईसी (हिटविड मॅक्स) ४० मिली प्रति पंप किंवा प्रोपाक्विझाफॉप १०% (एजिल) ४० मिली प्रति पंप किंवा पायरीथायोबॅक सोडीयम ८% ईसी + क्विझालोफॉप इथाईल ४% एमईसी (डोझो मॅक्स) ४० मिली प्रति पंप फवारणी करावी. फवारणी करताना जमिनीत ओलावा असावा, तण ४-५ पानांवरचे असावे, कव्हरेज चांगले मिळावे आणि फवारणीनंतर ३-४ तास पाऊस येऊ नये.
रसशोषक किडी (Sucking Pests): थ्रिप्स, पांढरी माशी, मावा, लाल कोळी, मिलीबग, तुडतुडे यांच्या नियंत्रणासाठी साधारणतः ४ ते ५ फवारण्या कराव्यात.
- पहिली फवारणी (लागवडीनंतर ३५ दिवसांनी): उलाला (फ्लॉनिकॅमिड ५०% डब्ल्यूजी) ८ ग्रॅम + सिंघम ३०३ (थायमेथोक्साम २०% + क्लोरॅनट्रानिलीप्रोल २०% डब्ल्यूजी) २५ मिली + ऑक्सिजन ५० मिली + साफ (कार्बेन्डाझिम १२% + मॅन्कोझेब ६३% डब्ल्यूपी) ४० ग्रॅम + ब्लेझ सुपर (स्टिकर) ५ मिली प्रति १५ लिटर पंप.
- दुसरी फवारणी (लागवडीनंतर ६० दिवसांनी – बोंडअळी व पांढरी माशी): प्रोफेक्स सुपर (प्रोफेनोफॉस ४०% + सायपरमेथ्रिन ४% ईसी) २५ मिली + फॉलिबिऑन (इमिडाक्लोप्रिड ४०% + फिप्रोनील ४०% डब्ल्यूजी) ४० मिली + कडू राजा (नीम १००००० पीपीएम) १५ मिली + रेडोमिल गोल्ड (मेटालॅक्झिल-एम ४% + मॅन्कोझेब ६४% डब्ल्यूपी) ४० ग्रॅम + ब्लेझ सुपर ५ मिली.
- तिसरी फवारणी (लागवडीनंतर ९० दिवसांनी – फुलकिडे नियंत्रण): पोलीस (फिप्रोनील ४०% + इमिडाक्लोप्रिड ४०% डब्ल्यूजी) ८ ग्रॅम + झकास (ह्युमिक ॲसिड, अमिनो ॲसिड, सीविड) ७ मिली + ब्लेझ सुपर ५ मिली. (या फवारणीत सल्फर ८०% ३० ग्रॅम घेऊ शकता).
- चौथी फवारणी (लागवडीनंतर १२० दिवसांनी – बोंडअळी नियंत्रण): अवतार (हेक्साकोनाझोल ४% + झायनेब ६८% डब्ल्यूपी) ४० ग्रॅम + मेशी (प्रोफेनोफॉस ५०% + फेनप्रोपॅथ्रीन ५% ईसी) ३० मिली + के सर्ज (पोटॅश) ५ ग्रॅम + कडू राजा १५ मिली + ब्लेझ सुपर ५ मिली.
- लाल कोळी (Red Spider Mite): नियंत्रणासाठी दोन फवारण्यांमध्ये सल्फर ८०% चा वापर करावा किंवा ओमाईट ४० मिली + ऑक्सिजन ५० मिली प्रति पंप फवारावे.
- मिलीबग (Mealybug): बांधावर प्रादुर्भाव दिसल्यास डेन्टोट्सू (क्लोथियानिडीन ५०% डब्ल्यूडीजी) १०० ग्रॅम प्रति २०० लिटर पाण्यात मिसळून ड्रेचिंग/आळवणी करावी किंवा बाधित झाडे फडक्याने पुसून काढावीत.
- गुलाबी बोंडअळी (Pink Bollworm): ३० ते ४०% उत्पादनात घट करते. जीवनसाखळी (Life Cycle) २५-३५ दिवसांची. पतंग, अंडी, अळी आणि कोष या अवस्था असतात. नियंत्रणासाठी कडू राजा (नीम तेल १००००० पीपीएम) चा वापर अत्यंत प्रभावी ठरतो.
- रोग नियंत्रण (Disease Control):
- मर रोग (Wilt): बीजप्रक्रियेतील ट्रायकोडर्मामुळे नियंत्रण मिळते. अतिरिक्त पाणी साचल्यास, जमिनीतील बुरशीमुळे मुळे सडतात.
- दहिया रोग: सल्फरच्या फवारणीने आटोक्यात येतो.
- बोंड सड (Boll Rot): अतिरिक्त पाऊस आणि झाडांची अवास्तव वाढ यामुळे होते. नेटिव्हो १२ ग्रॅम + ऑक्सिजन ५० मिली प्रति पंप फवारणी करावी.
- लिफ स्पॉट, पानावरील ठिपके: रेडोमिल गोल्ड ४० ग्रॅम + झकास ७ मिली प्रति पंप.
- पातेगळ (Flower/Boll Drop): फॉस्फरसची कमतरता, ढगाळ हवामान, जमिनीत जास्त पाणी, अन्नद्रव्ये उचलण्याची क्षमता कमी होणे यामुळे होते. ००:५२:३४ १०० ग्रॅम + नेटिव्हो १२ ग्रॅम + झकास ७ मिली + ब्लेझ सुपर ५ मिली प्रति पंप फवारणी करावी.
शेतकऱ्यांच्या प्रतिसादाबद्दल आणि पुढील नियोजनाबद्दल माहिती
श्री. अमोल पाटील यांनी सांगितले की, दरियापूरमधील कार्यशाळेत आलेल्या शेतकऱ्यांनी खर्च आणि उत्पादनाच्या गणितावर विचारलेल्या प्रश्नांवरून त्यांची जागरूकता दिसून आली. १५ क्विंटलच्या वर उत्पादन घेणारे १२-१३ शेतकरी, १०-१५ क्विंटल घेणारे ४०-५० शेतकरी तर १० क्विंटलच्या खाली उत्पादन घेणारे बहुसंख्य शेतकरी होते. हे गणित बदलण्यासाठी योग्य तंत्रज्ञानाचा वापर आणि खर्चाचे नियोजन आवश्यक आहे.
शेतकऱ्यांनी त्यांच्या बियाण्याबद्दलचे अनुभव कमेंट बॉक्समध्ये सांगावेत. तसेच, पिकांचे संपूर्ण वेळापत्रक (Crop Schedule), पिकाचे वेळापत्रक किंवा पिकांसंबंधित कोणतीही समस्या असल्यास, ७५०७७७५३५५ या व्हॉट्सॲप क्रमांकावर पिकाचे फोटो, व्हिडीओ किंवा लिखित संदेश पाठवून संपर्क साधावा. पाटील बायोटेकचे प्रॉडक्टस ऑनलाईन ऑर्डर करण्यासाठी www.patilbiotech.co.in या संकेतस्थळाला भेट द्यावी.
याशिवाय, पाटील बायोटेकच्या टिश्युकल्चर प्रयोगशाळेत विकसित जातिवंत भाजीपाला रोपे (कलिंगड, खरबूज, टिश्युकल्चर केळी, पपई तैवान, पेरू) उपलब्ध असून, बुकिंगसाठी नर्सरी पत्ता: गट नं ४३४ नेरी बु., ता. जामनेर, जि. जळगाव, संपर्क: ८०८०६७७४९२ यावर संपर्क साधावा.
श्री. पाटील यांनी सर्व शेतकरी बांधवांना यशस्वी खरीप हंगामासाठी शुभेच्छा दिल्या.
