Kartule Farming Success Story शेतकऱ्यांची शेतीची दिशा बदलणारी यशस्वी योजना
कृष्णा अशोकराव फलके, छत्रपती संभाजीनगर (Chhatrapati Sambhajinagar) जिल्ह्यातील तळेगाव येथील शेतकरी, यांनी पारंपरिक पिकांच्या शेतीतून वेगळं काहीतरी करण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी राणभाजी (करटुले – Raanbhaji/Kartule) या भाजीला कमर्शियल शेतीच्या (Commercial Farming) रूपात रूपांतरित केलं आणि आज ते एक यशस्वी शेती करणारे शेतकरी म्हणून ओळखले जातात. यशस्वी शेती करणारा कृषी उद्योजक (Agripreneur) होण्यासाठी त्यांनी पारंपरिक पिकांच्या जगाच्या बाहेर जाऊन, नवीन पिकांसाठी लागवडीची पद्धत (Cultivation Techniques) आणि बाजारपेठेचा (Market Research) अभ्यास केला.
कृषी क्षेत्रातील नवविचार आणि करटुल्यांची निवड (Agricultural Innovation and Kartule Selection)
कृष्णा फलके यांच्या आयुष्यातला एक महत्त्वाचा टर्निंग पॉइंट म्हणजे, त्यांनी बीएससी (ऍग्रीकल्चर) केल्यावर त्यांची शेतकऱ्यांची शेती करण्याची दृष्टी बदलली. त्यांना नेहमीच शेतकऱ्यांच्या समस्या आणि शेतीच्या आव्हानांचा सामना करावा लागला होता, त्यामुळे त्यांना विचार आला की, “याला एक प्रायोगिक दृष्टिकोनातून साकारलं जावं”. तेव्हा त्यांना राणभाजी किंवा करटुले (Spiny Gourd) याबद्दलचा विचार आला. त्यांना कळलं की, जर शेतकरी हे उत्पादन कमर्शियल पद्धतीने करत असतील, तर ते आर्थिक दृष्ट्या फायदेशीर (Economically Viable) ठरू शकते. त्यांनी २०१९ मध्ये पाच-सहा गुंठ्याच्या शेतात याची लागवड सुरू केली आणि पाहता पाहता दोन एकर शेतात यशस्वी शेती केली.
करटुले लागवड पद्धत, हवामान आणि उत्पादन प्रक्रिया (Kartule Cultivation, Climate, and Production Process)
करटुले किंवा राणभाजीच्या शेतीची सुरुवात साधारणपणे मे आणि जून महिन्यात केली जाते. ह्या महिन्यांमध्ये उष्णतेचं वातावरण असतं, ज्यामुळे जर्मिनेशन (बीज वयोवृद्ध होणे – Seed Germination) होणं सोपं जातं. कृष्णा सरांनी सांगितलं की, या काळात वातावरणात जास्त आर्द्रता असताना पिकांची वेल वाढायला सुरुवात होते आणि पंधरा ते वीस दिवसांमध्ये वेल तयार होतो. ४५ दिवसांमध्ये फळ लागण्यास सुरुवात होते, आणि दोन महिन्यांत त्याची पूर्ण काढणी सुरू होऊ शकते. कृष्णा फलके यांनी सांगितले की, याची पद्धत पारंपरिक पिकांपेक्षा अधिक सुलभ आणि आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर ठरते.
करटुले शेतीचे आर्थिक फायदे आणि गणित (Economic Benefits and Calculation of Kartule Farming)
कृष्णा फलके यांच्या शेतीच्या यशाचे मुख्य कारण म्हणजे, त्यांनी वन टाईम इन्व्हेस्टमेंट (One-Time Investment) पद्धतीचा अवलंब केला. याचा अर्थ असा की, एकदा लागवड केली की पुढील १० ते १२ वर्षांपर्यंत पुनर्लागवडीची आवश्यकता नाही. एकदा कंद लावल्यावर त्याच्या उत्पादनाचा फायदा पुढील दहा ते बारा वर्षांपर्यंत घेता येतो. त्यांचे त्यांचे एकरी उत्पन्न (Per Acre Income) साडेतीन लाख ते चार लाख रुपये येण्याची शक्यता आहे. त्यांनी सांगितलं की, याची लागवड करून शेतकऱ्यांना वेगवेगळ्या प्रकारच्या पीकांचे उत्पादन मिळते आणि ते विविध बाजारपेठेत विकू शकतात.
पारंपरिक शेती विरुद्ध करटुले: एक तुलनात्मक दृष्टिकोन (Traditional Farming vs. Kartule: A Comparative View)
कृष्णा फलके यांनी आपल्या शेतीतील पैशांची गणितं दाखवताना सांगितलं की, त्यांचं एक एकर शेतीतून उत्पन्न साधारणतः ३ ते ४ लाख रुपये असू शकतं. हे ते त्यांना उपलब्ध असलेल्या संसाधनांनुसार साध्य करू शकतात. शेतकऱ्यांनी पीक घेत असताना ते सहसा काही जास्त खर्च करत नाहीत, कारण साधारणतः एकरी 40-45 हजार रुपये खर्च येतो. कपाशीच्या तुलनेत त्यांना शेतकऱ्यांना जास्त नफा (Higher Profit) होतो आणि पिकाचं उत्पादन त्वरित मिळते, त्यामुळे पैसे लवकर मिळवता येतात.
करटुले पिकावरील रोग आणि कीड नियंत्रण (Pest and Disease Control in Kartule Crop)
पारंपरिक शेतीमध्ये शेतकऱ्यांना विविध रोग आणि किडीचा सामना करावा लागतो. कृषी तज्ञ कृष्णा फलके यांनी आपल्या शेतीत येणाऱ्या रोगांची माहिती दिली. त्यानुसार, याला नागअळी (Leaf Miner), फळमाशी (Fruit Fly) आणि डाऊनी मिल्ड्यू (Downy Mildew) सारखे रोग येऊ शकतात. त्यासाठी त्यांनी कोणत्याही विशिष्ट औषधांचा वापर केला आहे, ज्यामुळे त्यांना मोठ्या प्रमाणात फायदा झाला. त्याने सांगितले की, बायो ३०३ किंवा पेस्टिसाईडसारख्या (Pesticides) औषधांचा वापर करणे आणि फळमाशी ट्रॅपसारख्या (Pheromone Traps) साधनांचा वापर केला जातो, ज्यामुळे कीड आणि रोग नियंत्रणात ठेवता येतात.
करटुले शेतीसाठी योग्य हवामान आणि जमीन (Suitable Climate and Soil for Kartule Farming)
कृष्णा फलके यांनी सांगितलं की, करटुलेला कोणत्याही प्रकारच्या जमिनीत (Soil Type) वाढता येऊ शकते. जरी शेतकरी इतर पारंपरिक पीक घेत असताना, त्यांना राणभाजी किंवा करटुले पीक घेण्यासाठी हवामानाच्या योग्यतेची (Climate Suitability) जाणीव असणे आवश्यक आहे. महाराष्ट्रातील सह्याद्री पर्वत असो किंवा ब्रह्मगिरी पर्वत असो, या ठिकाणी करटुले सहजपणे वाढवता येते.
करटुले विक्री आणि बाजारपेठ (Kartule Marketing and Market Access)
कृष्णा फलके यांनी मार्केटिंगला (Marketing Strategy) महत्त्व देताना सांगितलं की, त्यांना या भाजीला एक मोठं बाजार मिळवणं आवश्यक आहे. शेतकऱ्यांना उत्पादनाची बाजारपेठ (Market Access) मिळवण्यासाठी खूप मेहनत करावी लागते. त्यांनी सांगितलं की, एकदा ही भाजी बाजारात आली की, शहरी भागात पुणे, मुंबई आणि छत्रपती संभाजीनगर मध्ये त्याला मोठ्या प्रमाणात मागणी (High Demand) आहे. यावर त्यांनी हेही सांगितलं की, जेव्हा स्थानिक बाजारपेठ (Local Market) त्याच्या मागणीला ओळखेल, तेव्हा भाजी विकली जाऊ शकते.
निष्कर्ष: प्रेरणादायी करटुले शेती (Conclusion: Inspiring Kartule Farming)
कृष्णा अशोकराव फलके यांचे यशस्वी करटुले शेतीचे उदाहरण सर्व शेतकऱ्यांसाठी प्रेरणादायक (Inspirational) आहे. त्यांचे काम हे दर्शवते की, जर शेतकऱ्यांनी नव्या पद्धतींचा अवलंब करून, बाजारपेठ आणि तंत्रज्ञान (Technology) यावर लक्ष केंद्रित केलं, तर ते चांगला नफा कमवू शकतात. त्यांनी आपला अनुभव शेअर करत सांगितलं की, राणभाजीची शेती हा एक चांगला कॅश क्रॉप (Cash Crop) ठरू शकतो आणि त्यात नफा देखील मिळवता येतो.
