Soybean fertilizer management शेतकरी मित्रांनो, आज आपण एका अत्यंत महत्त्वाच्या विषयावर सविस्तर चर्चा करणार आहोत आणि तो म्हणजे खरीप 2024-25 हंगामात सोयाबीन पिकासाठी खतांचे योग्य नियोजन. कोणतेही पीक असो, त्याला पोषण देणारी तीन प्रकारची खते लागतात – सेंद्रिय, जैविक आणि शेवटी रासायनिक. सेंद्रिय आणि जैविक खतांनी जर पिकाची गरज पूर्ण होत नसेल, तर शेवटी रासायनिक खतांचा पर्याय आवश्यक ठरतो. सोयाबीन या तेलबियाच्या पिकासाठी जमिनीला आणि पिकाला आवश्यक अन्नद्रव्यांची मात्रा योग्य प्रमाणात दिली, तर उत्पादनात लक्षणीय वाढ होते.
सोयाबीनसाठी एका हेक्टरमध्ये साधारणतः 30 किलो नत्र (N), 60 किलो स्फुरद (P) आणि 20 किलो पालाश (K) यासोबतच 20 किलो गंधक (S) द्यावे लागते. एकरी हिशेबाने बोलायचं झाल्यास, नत्र 12 किलो, स्फुरद 24 किलो, पालाश 8 किलो आणि गंधक 8 किलो यांची आवश्यकता असते. यासाठी केवळ डीएपी वर विसंबून न राहता, विविध खतांच्या संयोगाने योग्य पर्याय तयार करणं आवश्यक आहे. यामुळे केवळ खतांची उपलब्धता नव्हे, तर अचूक अन्नद्रव्य पुरवठाही शक्य होतो.
डीएपी वापरणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी एक पर्याय असा आहे की, एकरी 52 किलो डीएपी, 6 किलो युरिया आणि 20 किलो एमओपी यांचा वापर करावा. दुसरा पर्याय म्हणजे डीएपी उपलब्ध नसेल, तर 26 किलो युरिया, 150 किलो एसएसपी आणि 20 किलो एमओपी एकत्र द्यावा. तिसऱ्या पर्यायात 10:26:26 या मिश्र खताचा वापर करता येतो.
यात 46 किलो 10:26:26, 16 किलो युरिया आणि 75 किलो एसएसपीचा समावेश असावा. चौथा पर्याय 12:32:16 वापरण्याचा असून, यात 75 किलो 12:32:16 आणि सुमारे 7.5 किलो युरिया आवश्यक आहे. पाचव्या पर्यायात 100 किलो 20:0:13 खत दिल्यास, त्यात 13% गंधकही असल्यामुळे वेगळ्या गंधकाची गरज राहत नाही. शिवाय, ज्या पर्यायात एसएसपी वापरतो, तिथेसुद्धा गंधक मिळतेच. हे पर्याय निवडताना केवळ ब्रँडवर अवलंबून न राहता, कोणत्या खतातून कोणते अन्नद्रव्य मिळते आहे, यावर भर द्यावा.
सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची कमतरता: पिवळी पडणारी पाने आणि उपाय Soybean fertilizer management
मागील काही हंगामांपासून शेतकऱ्यांनी निरीक्षणात आणले आहे की, पेरणीनंतर 15 ते 20 दिवसांनी सोयाबीनच्या नव्या पानांमध्ये पिवळेपणा जाणवतो. ही स्थिती अनेकदा शेतकऱ्यांना गोंधळात टाकते की हा हळद्या रोग आहे की व्हायरस. प्रत्यक्षात, ही समस्या फेरस (लोह) आणि झिंक (जस्त) यांच्या कमतरतेमुळे निर्माण होते. विशेषतः हलक्या जमिनीत हे प्रमाण अधिक आढळते.
जर हे लक्षात आल्यास, तर दोन उपाय आहेत. एकतर पेरणीच्या वेळी मुख्य खतांसोबत मल्टी मायक्रोन्यूट्रिएंट ग्रेड I, 15 किलो प्रति एकर मिसळून द्यावा. जर ते शक्य नसेल आणि समस्या नंतर आढळली, तर ग्रेड II चा वापर करावा. त्यासाठी 0.5% फवारणी (म्हणजे 50 मिली ग्रेड II प्रति 10 लिटर पाणी) अशा प्रमाणात फवारणी करावी. यामुळे झिंक, फेरस, मॅंगनीज, कॉपर इत्यादी सूक्ष्म अन्नद्रव्ये मिळून पिकाच्या वाढीस चालना मिळते.
निष्कर्ष
शेतकऱ्यांनी खतांची निवड करताना केवळ उपलब्धतेवर किंवा विक्रेत्याच्या सल्ल्यावर अवलंबून न राहता, पिकाच्या आवश्यक अन्नद्रव्य गरजेनुसार निर्णय घ्यावा. मुख्य आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचा समतोल पुरवठा झाला तरच सोयाबीनसारख्या महत्वाच्या पिकात दर्जेदार व भरघोस उत्पादन घेता येते. खतांच्या विविध संयोगांचा अभ्यास करून, अधिक अचूक व शास्त्रीय पद्धतीने नियोजन केल्यास, उत्पादन खर्चही कमी करता येतो आणि नफा अधिक मिळतो.
