कापूस पहिली फवारणी : कापूस पिकातील ३०-३५ दिवसांची अवस्था सर्वात महत्त्वाची; मावा, तुडतुडा आणि अन्नद्रव्य कमतरतेवर कसे नियंत्रण मिळवावे? वाचा पाटील बायोटेकचा (Patil Biotech) सविस्तर सल्ला.
कापूस पहिली फवारणी :
पहिली फवारणी का आणि केव्हा करावी?
या अवस्थेतील प्रमुख किडी आणि त्यांची ओळख
रसशोषक किडींवर प्रभावी कीटकनाशक कोणते?
पाने पिवळी किंवा लालसर पडण्यामागे काय कारण?
गरजेनुसारच फवारणी: खर्च कमी करण्याचा कानमंत्र
नाशिक, महाराष्ट्र:
शेतकरी मित्रांनो, कापूस लागवड (Cotton Farming) करून ३० ते ३५ दिवसांचा कालावधी झाला असेल, तर ही पिकाच्या वाढीसाठी आणि भविष्यातील उत्पादनासाठी अत्यंत निर्णायक वेळ आहे. याच काळात योग्य फवारणी व्यवस्थापन न केल्यास किडींचा प्रादुर्भाव वाढतो आणि पिकाची वाढ खुंटते, ज्यामुळे उत्पादन खर्चात अनावश्यक वाढ होते. पाटील बायोटेकच्या तज्ञांनी थेट कापूस पिकाच्या प्लॉटमधून शेतकऱ्यांच्या याच प्रश्नांवर मार्गदर्शन केले आहे.
पहिली फवारणी का आणि केव्हा करावी?
कापूस पीक ३० ते ३५ दिवसांचे झाल्यावर पहिली फवारणी घेणे अत्यंत गरजेचे असते. या काळात पीक वाढीच्या अवस्थेत असते आणि रस शोषण करणाऱ्या किडींचा (Sucking Pests) प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता सर्वाधिक असते. पाटील बायोटेकच्या २०२५ सालच्या सुधारित पीक वेळापत्रकानुसार (Crop Schedule), या काळात योग्य औषधांची निवड करून फवारणी केल्यास शेतकऱ्यांचा खर्च कमी होऊन चांगला परिणाम मिळतो. अनेकदा शेतकरी चुकीच्या वेळी चुकीची औषधे फवारतात, ज्यामुळे खर्च वाया जातो आणि पिकाला फायदा होत नाही.
या अवस्थेतील प्रमुख किडी आणि त्यांची ओळख
सुरुवातीच्या काळात कापूस पिकावर प्रामुख्याने खालील रसशोषक किडींचा प्रादुर्भाव दिसून येतो:
मावा (Aphids): शेंड्याकडील कोवळ्या पानांवर काळा किंवा हिरवा मावा दिसतो. यामुळे पाने चिकट आणि तेलकट होतात.
हिरवा तुडतुडा (Jassids): ही कीड पानांमधील रस शोषून घेते. यामुळे पानांच्या कडा पिवळ्या पडतात, पाने खालच्या दिशेने वाटीसारखी वळतात आणि पीक कोकाडल्यासारखे दिसते.
फुलकिडे (Thrips): याचाही प्रादुर्भाव या काळात दिसून येतो.
या काळात पांढऱ्या माशीचा (Whitefly) प्रादुर्भाव नसताना तिच्या नियंत्रणासाठी औषध फवारणे म्हणजे निव्वळ खर्च वाया घालवणे आहे. त्यामुळे शेतात नेमका कोणत्या किडीचा प्रादुर्भाव आहे, हे ओळखूनच फवारणी करणे महत्त्वाचे आहे.
रसशोषक किडींवर प्रभावी कीटकनाशक कोणते?
मावा आणि तुडतुडा या प्रमुख किडींच्या प्रभावी नियंत्रणासाठी खालीलप्रमाणे कीटकनाशकांची फवारणी करावी:
जास्त प्रादुर्भाव असल्यास: उलाला (UPL Ulala) (घटक: फ्लोनिकॅमिड ५०%) ८ ग्रॅम प्रति १५ लिटर पंप.
सामान्य प्रादुर्भाव असल्यास: सुपर कॉन्फिडोर (Super Confidor) (घटक: इमिडाक्लोप्रिड) १० मिली प्रति १५ लिटर पंप.
दीर्घकाळ नियंत्रणासाठी: वरील कोणत्याही एका कीटकनाशकासोबत पाटील बायोटेकचे जैविक कीटकनाशक सिंघम ३०३ (Singham 303) २५ मिली प्रति पंप मिसळून वापरावे. यामुळे फवारणीचे परिणाम जास्त काळ टिकतात.
पाने पिवळी किंवा लालसर पडण्यामागे काय कारण?
अनेक शेतकऱ्यांच्या शेतात कापसाची पाने पिवळी पडलेली दिसतात किंवा खोड लालसर झालेले आढळते. यामागे अन्नद्रव्यांची कमतरता (Nutrient Deficiency) हे प्रमुख कारण आहे. आपण जमिनीतून दिलेली खते (उदा. १०:२६:२६) पिकाला लगेच लागू होत नाहीत. नत्र (Nitrogen) ४-५ दिवसांत, स्फुरद (Phosphorus) १५-२० दिवसांत, तर पालाश (Potassium) ३०-३५ दिवसांनंतर पिकाला उपलब्ध होते. ही कमतरता तात्काळ भरून काढण्यासाठी फवारणीतून अन्नद्रव्य देणे आवश्यक आहे.
अन्नद्रव्य कमतरतेसाठी: पाण्यात विरघळणारे खत NPK १९:१९:१९ (Amrut Gold) १०० ग्रॅम प्रति १५ लिटर पंप या प्रमाणात वापरावे.
पीक कोकाडल्यास किंवा वाढ खुंटल्यास: जर किडींचा प्रादुर्भाव जास्त असेल आणि पिकाची वाढ थांबली असेल, तर ऑक्सिजन (Oxygen) हे टॉनिक (घटक: अमिनो ॲसिड + फुल्विक ॲसिड) ५० मिली प्रति पंप याप्रमाणे वापरावे.
बुरशीनाशक वापरावे की नाही?
जर तुमच्या भागात जास्त पाऊस झाला असेल, जमिनीत पाणी साचले असेल आणि पिकाची मूळकुज (Root Rot) होत असेल किंवा पाने बुरशीमुळे पिवळी पडत असतील, तरच बुरशीनाशकाचा (Fungicide) वापर करा. अन्यथा अनावश्यक खर्च टाळा. गरज भासल्यास, साधे बुरशीनाशक जसे की साफ (Saaf) किंवा एम-४५ (M-45) ४० ग्रॅम प्रति पंप वापरावे.
गरजेनुसारच फवारणी: खर्च कमी करण्याचा कानमंत्र
पाटील बायोटेकचा मुख्य उद्देश शेतकऱ्यांचा उत्पादन खर्च कमी करणे हा आहे. त्यामुळे पिकाचे योग्य निरीक्षण करून, जी समस्या (कीड, अन्नद्रव्य कमतरता, बुरशी) असेल, फक्त तिच्याच नियंत्रणासाठी योग्य औषधाची निवड करा. अनावश्यक औषधे एकत्र करून फवारल्यास खर्च वाढतो आणि अपेक्षित परिणाम मिळत नाहीत. गरजेनुसार फवारणी करणे हाच कापूस शेतीतील खर्च कमी करण्याचा सर्वोत्तम मार्ग आहे.
