Dr Ramchandra Sable: राज्यात सुरुवातीच्या दमदार पावसानंतर चार-पाच दिवसांपासून उघडीप, हवामान तज्ज्ञ डॉ. रामचंद्र साबळे यांचा जून-जुलैतील पावसाच्या खंडाचा अंदाज अचूक; पुढील आठवडाभरही कोरड्या हवामानाची शक्यता, शेतकऱ्यांच्या चिंता वाढल्या.
- सुरुवातीला दमदार, आता पावसाची दडी: शेतकऱ्यांपुढे नवे संकट
- डॉ. रामचंद्र साबळे यांचा अचूक अंदाज: जून-जुलैतील खंडाचे भाकीत
- हवामानशास्त्रीय अभ्यास आणि पेरणीचा मोलाचा सल्ला
- सरासरीच्या १०६% पावसाचा दिलासा, पण खंडांमुळे नियोजन महत्त्वाचे
- पुढील आठवडाभर कोरडे हवामान, १२ जूननंतर मान्सून पुन्हा सक्रिय होण्याची शक्यता
पुणे (Pune):
राज्यात मान्सूनच्या सुरुवातीला अनेक ठिकाणी दमदार पावसाने हजेरी लावली, काही ठिकाणी तर अतिवृष्टीच्या नोंदीही झाल्या, ज्यामुळे शेतकऱ्यांच्या आशा पल्लवित झाल्या होत्या. मात्र, मागील चार ते पाच दिवसांपासून राज्यात पावसाने दडी मारली असून, अनेक ठिकाणी उघडीप पाहायला मिळत आहे. ही परिस्थिती हवामान तज्ज्ञ डॉ. रामचंद्र साबळे यांनी जून महिन्याच्या सुरुवातीला वर्तवलेल्या अंदाजाशी तंतोतंत जुळत असल्याने त्यांच्या हवामानशास्त्रीय अभ्यासाची अचूकता पुन्हा एकदा सिद्ध झाली आहे. सध्याच्या या पावसाच्या खंडामुळे आणि पुढील आठवडाभरही हवामान कोरडे राहण्याच्या अंदाजामुळे शेतकऱ्यांच्या, विशेषतः ज्यांनी पेरण्या केल्या आहेत, त्यांच्या चिंतेत भर पडली आहे.
सुरुवातीला दमदार, आता पावसाची दडी: शेतकऱ्यांपुढे नवे संकट
जून महिन्याच्या प्रारंभी राज्यात अनेक भागांत चांगला पाऊस झाला. काही ठिकाणी शेतकऱ्यांनी पेरण्यांनाही सुरुवात केली. मात्र, आता अचानक पावसाने उघडीप दिल्याने आणि हवामाना तज्ञांच्या अंदाजानुसार पुढील आठ ते नऊ दिवस पावसाची शक्यता कमी असल्याने शेतकरी वर्ग धास्तावला आहे. ज्या ठिकाणी पेरणीयोग्य पाऊस झाला आहे, तिथे शेतकऱ्यांना सध्या चिंता नसली तरी, ज्या भागात थोड्या पावसावर पेरण्या झाल्या आहेत, त्या पिकांचे भवितव्य काय, हा प्रश्न शेतकऱ्यांसमोर उभा ठाकला आहे.
डॉ. रामचंद्र साबळे यांचा अचूक अंदाज: जून-जुलैतील खंडाचे भाकीत
ज्येष्ठ हवामान तज्ज्ञ डॉ. रामचंद्र साबळे यांनी १ जून रोजीच आगामी पावसाळ्याबाबत, विशेषतः जून आणि जुलै महिन्यातील पावसाच्या स्वरूपाबाबत महत्त्वाचा अंदाज वर्तवला होता. त्यांनी स्पष्टपणे सांगितले होते की, सूर्यप्रकाशाचा कालावधी आणि वाऱ्याचा वेग यांचा अभ्यास करता जून आणि जुलै महिन्यात पावसाचे खंड (Dry Spells) राहतील. सध्याची परिस्थिती त्यांच्या या अंदाजाला शंभर टक्के दुजोरा देत आहे. डॉ. साबळे यांनी यापूर्वीच शेतकऱ्यांना पेरणी करताना योग्य ती खबरदारी घेण्याचे, योग्य ओलावा असतानाच पेरणी करण्याचे आणि धूळपेरणी टाळण्याचे आवाहन केले होते. ज्यांच्याकडे पाण्याची साधने आहेत, त्यांनी पेरणी करण्यास हरकत नाही, पण जून-जुलै महिन्यात पावसाचा खंड राहील हे लक्षात घेऊनच नियोजन करावे, असा ठाम सल्ला त्यांनी दिला होता.
हवामानशास्त्रीय अभ्यास आणि पेरणीचा मोलाचा सल्ला
डॉ. रामचंद्र साबळे यांनी २ जून २०२४ रोजी ‘डॉ. रामचंद्र साबळे ऑफिशियल युट्यूब चॅनल’ द्वारे महाराष्ट्रातील पावसाचा सविस्तर दीर्घकालीन अंदाज सादर केला होता. हा अंदाज राज्यातील १५ विविध कृषी हवामान केंद्रांवरून गोळा केलेल्या माहितीवर आधारित होता. यात त्यांनी कमाल तापमान, सकाळ व दुपारची सापेक्ष आर्द्रता, वाऱ्याचा ताशी वेग आणि सूर्यप्रकाशाचा कालावधी या घटकांचा बारकाईने अभ्यास करून निष्कर्ष काढले होते. त्यांनी विशेषतः राहुरी, परभणी, निफाड (नाशिक), अकोला, पाडेगाव आणि कोल्हापूर या ठिकाणी पावसाचे मोठे खंड येण्याची शक्यता वर्तवली होती.
सरासरीच्या १०६% पावसाचा दिलासा, पण खंडांमुळे नियोजन महत्त्वाचे
एकंदरीत, डॉ. साबळे यांच्या अंदाजानुसार राज्यात यंदा जून ते सप्टेंबर या कालावधीत सरासरीच्या १०६% पाऊस अपेक्षित आहे, ही दिलासादायक बाब आहे. त्यांनी विभागनिहाय आणि स्थाननिहाय पावसाचे भाकीतही केले होते. उदाहरणार्थ, पश्चिम विदर्भातील अकोला येथे सरासरीच्या १०५%, मराठवाड्यातील परभणी येथे ११०%, उत्तर महाराष्ट्रातील निफाड येथे ११३%, तर पुणे येथे सरासरीच्या ११५% पाऊस अपेक्षित आहे. मात्र, त्यांनी “कमी दिवसात अधिक पाऊस” आणि काही काळ पावसाची उघडीप किंवा खंड, अशी स्थिती यापुढील काळात अनुभवायला मिळू शकते, असेही स्पष्ट केले होते.
पुढील आठवडाभर कोरडे हवामान, १२ जूननंतर मान्सून पुन्हा सक्रिय होण्याची शक्यता
सध्याच्या परिस्थितीनुसार, हवामान तज्ज्ञांच्या मते पुढील आठवडाभर राज्यात हवामान कोरडे राहण्याची शक्यता आहे. डॉ. साबळे यांनी त्यांच्या १ जूनच्या अंदाजात नमूद केले होते की, सध्या पावसाने जी उघडीप दिली आहे, ती साधारणपणे १२ जूनपर्यंत टिकून राहण्याची शक्यता असून, त्यानंतर मान्सून पुन्हा सक्रिय (Revival of Monsoon) होण्याची दाट शक्यता आहे. १२ जून नंतर दोन ते तीन दिवस काही ठिकाणी पाऊस झाला मात्र सार्वत्रिक पाऊस झाला नाही त्यामुळे, शेतकऱ्यांनी चिंताग्रस्त न होता, उपलब्ध पाण्याचे योग्य नियोजन करणे आणि हवामान विभागाच्या पुढील सूचनांकडे लक्ष ठेवणे महत्त्वाचे ठरणार आहे. पावसाच्या खंडाच्या काळात पिकांना फटका बसू नये यासाठी कृषी विभागाच्या सल्ल्यानुसार उपाययोजना करणे गरजेचे आहे.
