तूर पिकातील मर रोगाच्या (Wilt Disease in Pigeon Pea) वाढत्या प्रादुर्भावाला आळा घालण्यासाठी वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाने (Vasantrao Naik Marathwada Krishi Vidyapeeth) विकसित केलेले बायोमिक्स (Biomix) प्रभावी ठरत आहे. जाती बदलण्यासोबतच बायोमिक्सचा वापर केल्यास मर रोगावर नियंत्रण मिळवता येते.
- तूर पिकातील मर रोग: शेतकऱ्यांसाठी चिंतेचा विषय
- मर रोगावरील उपाययोजना: जातीतील बदल आणि बीजप्रक्रिया
- वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाचे बायोमिक्स: एक प्रभावी उपाय
- बायोमिक्स वापरण्याची योग्य पद्धत आणि वेळ
परभणी:
राज्यातील आणि विशेषतः मराठवाड्यातील शेतकऱ्यांसाठी तूर हे एक महत्त्वाचे नगदी पीक आहे. मात्र, गेल्या काही वर्षांपासून तूर पिकावर मर रोगाचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात वाढलेला दिसून येत आहे. यामुळे शेतकऱ्यांचे मोठे आर्थिक नुकसान होत आहे. या समस्येवर मात करण्यासाठी वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाने काही महत्त्वाचे उपाय सुचवले आहेत, ज्यामध्ये बायोमिक्स या जैविक घटकाचा वापर अत्यंत प्रभावी ठरत आहे.
तूर पिकातील मर रोग: शेतकऱ्यांसाठी चिंतेचा विषय
कार्यक्रमात बोलताना तज्ञांनी सांगितले की, तूर पिकातील मर रोग हा या भागातील शेतकऱ्यांसाठी एक मोठी डोकेदुखी ठरला आहे. अनेक ठिकाणी २०%, ४०% किंवा अगदी ५०% पर्यंत तूर पीक मर रोगामुळे उध्वस्त होत असल्याचे दिसून येते. लातूर जिल्ह्यात दरवर्षी तुरीचे पीक एकाच जमिनीवर सतत घेतल्यामुळे मर रोगास कारणीभूत असलेली फ्युजारियम (Fusarium) बुरशी जमिनीत मोठ्या प्रमाणात वाढली आहे. यामुळे पुढील वर्षी तूर पिकातील मर रोगाचे प्रमाण कमी करण्यासाठी योग्य उपाययोजना करणे अत्यंत आवश्यक आहे.
मर रोगावरील उपाययोजना: जातीतील बदल आणि बीजप्रक्रिया
मर रोगावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी काही मूलभूत उपाययोजना करणे गरजेचे आहे. यामध्ये प्रामुख्याने:
- जातीतील बदल: मर रोगास प्रतिकारक (Wilt Resistant Varieties) असलेल्या तुरीच्या जातींची निवड करणे हा एक महत्त्वाचा उपाय आहे. कृषी विद्यापीठाने विकसित केलेल्या बीडीएन-७११, बीडीएन-७१६, जीआरजी-८११ आणि गोदावरी यांसारख्या आधुनिक जातींचा वापर वाढवावा. जातीमध्ये बदल केल्यास मर रोगाचे प्रमाण ५०% पर्यंत कमी होऊ शकते.
- बीजप्रक्रिया: पेरणीपूर्वी बियांना योग्य बुरशीनाशकांची (Fungicide Seed Treatment) प्रक्रिया करणे आवश्यक आहे. यामध्ये कार्बेन्डाझिम ३७.५% + थायरम ३७.५% (व्हिटॅव्हॅक्स पॉवर) ०४ ग्रॅम प्रति किलो बियाणे किंवा मेटॅलॅक्झिल ४% + मॅन्कोझेब ६४% (रिडोमिल गोल्ड भुकटी) २.५ ग्रॅम प्रति किलो बियाणे या प्रमाणात पहिली बीजप्रक्रिया करावी. त्यानंतर पेरणीच्या दिवशी बायोमिक्स/ट्रायकोडर्मा १० मिली प्रति किलो बियाणे याप्रमाणे दुसरी बीजप्रक्रिया करणे आवश्यक आहे.
वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाचे बायोमिक्स: एक प्रभावी उपाय
जातीतील बदलाने ५०% मर कमी झाल्यानंतर, उर्वरित ५०% मर रोगावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाने विकसित केलेले बायोमिक्स (Biomix) किंवा ट्रायकोडर्मा (Trichoderma) हे जैविक बुरशीनाशक अत्यंत प्रभावी ठरते. हे एक प्रकारचे मित्रबुरशी असून, ती हानिकारक बुरशींची वाढ रोखते.
बायोमिक्स वापरण्याची योग्य पद्धत आणि वेळ
बायोमिक्सचा प्रभावी वापर करण्यासाठी खालीलप्रमाणे पद्धत अवलंबवावी:
- प्रमाण: ४ लिटर बायोमिक्स २५० लिटर पाण्यामध्ये मिसळावे.
- वापरण्याची वेळ: तुरीच्या ओळींच्या बाजूने, जुलै महिन्याच्या पहिल्या पंधरवड्यात (First Fortnight of July) याची धार (Drenching) सोडावी.
- धार सोडण्यापूर्वीची तयारी: धार सोडण्याच्या आदल्या दिवशी शेतात चांगला पाऊस झालेला असावा किंवा जमिनीला पुरेसा ओलावा (Sufficient Moisture) असावा. ओलावा चांगला असल्यामुळे बायोमिक्स मुळांपर्यंत पोहोचण्यास मदत होते.
- फायदे: बायोमिक्स मुळांपर्यंत पोहोचल्याने ते तेथे हानिकारक बुरशींना वाढू देत नाही आणि मर रोगापासून पिकाचे संरक्षण करते.
एकंदरीत, तूर पिकातील मर रोगावर नियंत्रण मिळवण्यासाठी सुधारित जातींचा वापर, योग्य बीजप्रक्रिया आणि वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाने शिफारस केलेले बायोमिक्स किंवा ट्रायकोडर्मा यांचा সমন্বित वापर करणे शेतकऱ्यांसाठी अत्यंत फायदेशीर ठरू शकते. यामुळे उत्पादनात वाढ होऊन शेतकऱ्यांची आर्थिक स्थिती सुधारण्यास मदत होईल
