Kabuli Chana Price Hike राज्यातील बहुतांश पिकांचे दर हमीभावापेक्षा कमी असताना काबुली हरभऱ्याला विक्रमी भाव; लागवड घटल्याने उत्पादन घटले, मागणी वाढल्याने दरात तेजी, शेतकऱ्यांमध्ये आनंदाचे वातावरण.
- इतर पिकांना हमीभावाचा आधार नाही, काबुली हरभरा मात्र भाव खातोय!
- लागवडीत घट आणि वाढती मागणी: दरवाढीची प्रमुख कारणे
- सध्या ११,००० ते १२,००० रुपये प्रति क्विंटलचा आकर्षक दर
- एप्रिलपासूनच मागणीत तेजी; भविष्यात आवक घटण्याची चिन्हे
- बाजार तज्ज्ञांचा अंदाज: दर टिकून राहण्याची किंवा आणखी वाढण्याची शक्यता
अकोला/जालना (प्रतिनिधी), २९ मे:
राज्यात यंदा खरीप आणि रब्बी हंगामातील बहुतांश शेतमालाचे दर किमान आधारभूत किमतीपेक्षा (हमीभाव – MSP) कमी असल्याने शेतकरी बांधव मोठ्या आर्थिक संकटात सापडले आहेत. सोयाबीन, कापूस, तूर, सामान्य हरभरा यांसारख्या पिकांना अपेक्षित भाव मिळत नसल्याने शेतकरी चिंतेत असताना, पांढरा शुभ्र आणि पौष्टिक काबुली हरभरा (Kabuli Chickpeas) मात्र चांगलाच भाव खात असल्याचे चित्र बाजारपेठेत दिसत आहे. देशांतर्गत काबुली हरभऱ्याची लागवड (Cultivation) कमी झाल्याने उत्पादनात (Production) मोठी घट झाली आहे. परिणामी, मागणीच्या तुलनेत पुरवठा कमी असल्याने काबुली हरभऱ्याच्या दरात गेल्या काही आठवड्यांपासून जोरदार तेजी पाहायला मिळत आहे. सध्या बाजारात चांगल्या प्रतीच्या काबुली हरभऱ्याला प्रति क्विंटल ११,००० ते अगदी १२,००० रुपयांपर्यंतचा विक्रमी दर मिळत असल्याने, ज्या शेतकऱ्यांनी या पिकाची लागवड केली आहे, त्यांना मोठा दिलासा मिळाला आहे.
इतर पिकांना हमीभावाचा आधार नाही, काबुली हरभरा मात्र भाव खातोय!
सध्याची परिस्थिती पाहिल्यास, राज्यातील प्रमुख बाजार समित्यांमध्ये इतर अनेक शेतमालाची आवक होऊनही त्यांना हमीभावाइतकाही दर मिळत नाहीये. अनेक ठिकाणी शेतकऱ्यांना आपला माल हमीभावापेक्षा कमी दराने विकावा लागत आहे, ज्यामुळे उत्पादन खर्चही निघणे कठीण झाले आहे. अशा निराशाजनक वातावरणात, काबुली हरभऱ्याने मात्र शेतकऱ्यांच्या आशा पल्लवित केल्या आहेत. गुणवत्ता, मालाचा आकार आणि स्वच्छतेनुसार दरात थोडाफार फरक असला तरी, सर्वसाधारणपणे चांगल्या प्रतीच्या काबुली हरभऱ्याला अपेक्षेपेक्षा जास्त दर मिळत असल्याचे व्यापारी आणि शेतकरी सांगतात.
लागवडीत घट आणि वाढती मागणी: दरवाढीची प्रमुख कारणे
यंदा देशभरात, विशेषतः महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, राजस्थान या प्रमुख काबुली हरभरा उत्पादक राज्यांमध्ये, विविध कारणांमुळे लागवड क्षेत्रात मोठी घट झाली. मागील वर्षी काबुली हरभऱ्याला मिळालेला तुलनेने कमी दर, काही भागांतील अवकाळी पाऊस आणि बदललेले पीक पद्धती यामुळे अनेक शेतकऱ्यांनी काबुली हरभऱ्याऐवजी इतर पिकांना पसंती दिली. काही शेतकऱ्यांनी पाण्याची उपलब्धता पाहून गव्हासारख्या पिकांकडे मोर्चा वळवला. या लागवडीतील घसरणीचा थेट परिणाम एकूण उत्पादनावर झाला असून, बाजारात काबुली हरभरा कमी प्रमाणात उपलब्ध आहे. दुसरीकडे, देशांतर्गत बाजारपेठेत आणि प्रक्रिया उद्योगांकडून काबुली हरभऱ्याला असलेली मागणी (Demand) टिकून आहे. यामुळे मागणी आणि पुरवठा यातील व्यस्त प्रमाणामुळे दरांमध्ये तेजी आली आहे.
सध्या ११,००० ते १२,००० रुपये प्रति क्विंटलचा आकर्षक दर
गेल्या काही आठवड्यांपासून काबुली हरभऱ्याच्या दरात सातत्याने सुधारणा दिसून येत आहे. हंगामाच्या सुरुवातीला दर तुलनेने कमी होते, मात्र जसजशी बाजारातील आवक मर्यादित होत गेली आणि मागणी वाढू लागली, तसतसे दर वधारण्यास सुरुवात झाली. सध्या महाराष्ट्रातील प्रमुख बाजारपेठांमध्ये (Agricultural Markets) जसे की अकोला, अमरावती, इंदूर (मध्य प्रदेश) येथे चांगल्या प्रतीच्या, मोठ्या आकाराच्या काबुली हरभऱ्याला ११,००० रुपयांपासून ते अगदी १२,००० रुपये प्रति क्विंटल किंवा काही ठिकाणी त्याहूनही अधिक दर मिळत असल्याचे चित्र आहे. लहान आणि मध्यम आकाराच्या हरभऱ्यालाही ८,००० ते १०,००० रुपयांच्या दरम्यान भाव मिळत आहे.
एप्रिलपासूनच मागणीत तेजी; भविष्यात आवक घटण्याची चिन्हे
व्यापाऱ्यांकडून मिळालेल्या माहितीनुसार, एप्रिल महिन्यापासूनच काबुली हरभऱ्याला चांगला उठाव मिळाला होता. रमजान ईद आणि त्यानंतर लग्नसराईच्या काळातही याला चांगली मागणी राहिली. आता जसजसा हंगाम पुढे सरकेल, तसतशी बाजारातील आवक (Market Arrival) आणखी कमी होत जाईल, कारण बहुतांश शेतकऱ्यांचा माल विकून झालेला असेल. तर दुसरीकडे, हॉटेल्स, रेस्टॉरंट्स, केटरिंग व्यवसाय आणि स्नॅक्स बनवणाऱ्या प्रक्रिया उद्योगांकडून (Food Processing Industry) मागणी कायम राहण्याची किंवा सणासुदीच्या पार्श्वभूमीवर ती वाढण्याची शक्यता आहे. या परिस्थितीचा थेट फायदा काबुली हरभऱ्याच्या दरांना होईल, असे चित्र आहे.
बाजार तज्ज्ञांचा अंदाज: दर टिकून राहण्याची किंवा आणखी वाढण्याची शक्यता
हरभरा बाजारातील अभ्यासक आणि जाणकारांच्या मते, सध्याची तेजी ही प्रामुख्याने पुरवठ्यातील तुटवड्यामुळे (Supply Shortage) निर्माण झाली आहे. जोपर्यंत पुढील हंगामातील नवीन माल बाजारात मोठ्या प्रमाणात दाखल होत नाही, तोपर्यंत काबुली हरभऱ्याचे दर टिकून राहण्याची दाट शक्यता आहे. किंबहुना, आवक अजून घटल्यास आणि मागणीत अनपेक्षित वाढ झाल्यास दरांमध्ये आणखी थोडी वाढ होण्याची शक्यताही नाकारता येत नाही. अनेक शेतकरी चांगल्या दराच्या अपेक्षेने अजूनही माल राखून आहेत, तर काही व्यापारी देखील स्टॉकिस्ट म्हणून सक्रिय झाले आहेत. शेतकऱ्यांनी बाजाराचा पूर्ण अंदाज घेऊन, मालाची गुणवत्ता टिकवून टप्प्याटप्प्याने विक्री केल्यास त्यांना या तेजीचा चांगला फायदा होऊ शकतो, असा सल्लाही काही तज्ज्ञ देत आहेत.
एकंदरीत, इतर पिकांच्या दरामुळे निराश झालेल्या शेतकऱ्यांसाठी काबुली हरभऱ्याचे वाढलेले दर एक मोठा आशेचा किरण ठरले आहेत. ज्या मोजक्या शेतकऱ्यांनी धाडस करून आणि योग्य नियोजन करून काबुली हरभऱ्याची लागवड केली, त्यांना आता चांगला आर्थिक मोबदला मिळत असल्याने त्यांच्या चेहऱ्यावर समाधानाचे भाव आहेत. या तेजीमुळे पुढील वर्षी काबुली हरभऱ्याच्या लागवड क्षेत्रात वाढ होण्याची शक्यताही वर्तवली जात आहे.
