New Cotton Varieties: कापूस पिकासाठी बाजारात उपलब्ध असलेल्या नवीन आणि सुधारित वाणांची निवड कशी करावी, यावर कृषी तज्ञ श्री. विशाल शेंडगे यांचे मोलाचे मार्गदर्शन; उत्पादनवाढीसाठी योग्य वाणाची निवड महत्त्वाची.
- कृषी तज्ञ श्री. विशाल शेंडगे यांचा कापूस पिकातील अनुभव आणि मार्गदर्शनाची भूमिका
- नवीन कापूस वाणांच्या गरजेवर प्रकाश
- प्रमुख नवीन कापूस वाणांची ओळख आणि वैशिष्ट्ये
- बायोसीड ६००१ (श्रीराम बायोसीड्स)
- एसआरसीएच-६३९ बीजी II (श्रीराम सीड्स)
- स्विफ्ट (आरसीएच ९११ बीजी II) (रासी सीड्स)
- आरसीएच ७९७ बीजी II (रासी सीड्स)
- दिग्गज (एमसी५४०८ बीजी II) (टाटा – धान्या सीड्स)
- नवीन वाणांची निवड करताना शेतकऱ्यांसाठी सूचना
कृषी वार्ता:
कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांसमोर दरवर्षी पेरणीच्या वेळी योग्य वाणाच्या निवडीचे एक मोठे आव्हान असते. बाजारात अनेक कंपन्यांचे विविध वाण उपलब्ध असल्याने शेतकऱ्यांचा गोंधळ उडण्याची शक्यता असते. या पार्श्वभूमीवर, कापूस पिकातील अनेक वर्षांचा उत्तम अनुभव असलेले कृषी तज्ञ आणि मार्गदर्शक, श्री. विशाल शेंडगे, यांनी बाजारात नव्याने दाखल झालेल्या आणि शेतकऱ्यांच्या पसंतीस उतरू शकणाऱ्या काही प्रमुख कापूस वाणांची (New Cotton Varieties) माहिती दिली आहे. श्री. शेंडगे हे गेल्या चार-पाच वर्षांपासून सातत्याने कापूस उत्पादक शेतकऱ्यांना मार्गदर्शन करत असून, त्यांच्या समस्यांवर उपाययोजना सुचवत आहेत.
नवीन कापूस वाणांच्या गरजेवर प्रकाश
श्री. विशाल शेंडगे यांच्या मते, शेतीमध्ये सातत्याने नवनवीन प्रयोग करणे आणि सुधारित तंत्रज्ञानाचा अवलंब करणे आवश्यक आहे. तेच तेच वाण दरवर्षी लावण्यापेक्षा, बाजारात येणाऱ्या नवीन वाणांचा अभ्यास करून, त्यांची प्रायोगिक तत्त्वावर लागवड करणे फायद्याचे ठरू शकते. नवीन वाण हे रोगप्रतिकारशक्ती, उत्पादन क्षमता आणि स्थानिक हवामानाशी जुळवून घेण्याच्या दृष्टीने अधिक चांगले असू शकतात. तथापि, कोणताही नवीन वाण निवडताना संपूर्ण क्षेत्रावर एकदम लागवड न करता, लहान क्षेत्रावर प्रयोग करून पाहणे अधिक योग्य राहील, असे त्यांनी सुचवले. उदाहरणार्थ, जर शेतकरी १० पॅकेट बियाणे वापरणार असेल, तर त्यापैकी २-३ पॅकेट नवीन वाणाचे वापरून अनुभव घ्यावा, जेणेकरून पुढील वर्षी मोठ्या क्षेत्रावर लागवडीसाठी योग्य निर्णय घेता येईल.
प्रमुख नवीन कापूस वाणांची ओळख आणि वैशिष्ट्ये
श्री. शेंडगे यांनी काही प्रमुख कंपन्यांच्या नवीन कापूस वाणांची माहिती दिली, जी खालीलप्रमाणे आहेत:
बायोसीड ६००१ (श्रीराम बायोसीड्स – Shriram Bioseeds 6001, 563-2):
ही श्रीराम बायोसीड्स कंपनीची जात असून, श्री. शेंडगे यांनी गेल्या वर्षी याचा प्लॉट पाहिला आहे. या वाणाची बोंडे चेनमध्ये लागतात आणि बोंडाचा आकार मध्यम असतो. महत्त्वाचे म्हणजे, ही जात लवकर, म्हणजेच सुमारे १४० ते १५० दिवसांत वेचणीसाठी तयार होते (Early Maturing Variety). लवकर येणारे वाण उत्पादनाच्या दृष्टीने फायदेशीर ठरू शकतात, कारण उशिरा येणाऱ्या वाणांवर बोंडअळीचा प्रादुर्भाव वाढण्याचा धोका असतो.
एसआरसीएच-६३९ बीजी II (श्रीराम सीड्स – Shriram Seeds SRCH-639 BG II):
ही श्रीराम सीड्स कंपनीची जात असून, खान्देश (Khandesh) भागातील शेतकऱ्यांमध्ये, विशेषतः जामनेर तालुक्यातील सिंदुर्णी येथील एका शेतकऱ्याने या वाणाबद्दल सकारात्मक अनुभव सांगितल्याचे श्री. शेंडगे नमूद करतात. या जातीची बोंडे आकाराने मोठी आणि टपोरी असून, ती देखील चेनमध्ये लागतात. हा वाणही १४० ते १५० दिवसांत वेचणीला येतो.
स्विफ्ट (आरसीएच ९११ बीजी II) (रासी सीड्स – Rasi Seeds Swift, RCH 911 BGII):
रासी सीड्स कंपनीचा हा ‘स्विफ्ट’ नावाचा वाण गेल्या दोन-तीन वर्षांपासून बाजारात आहे. श्री. शेंडगे यांनी याचाही प्लॉट पाहिला असून, याची बोंडे चेनमध्ये लागतात आणि बोंडाचा आकार मध्यम असतो. हा वाण लागवडीनंतर १५० ते १६० दिवसांत काढणीला येतो.
आरसीएच ७९७ बीजी II (रासी सीड्स – Rasi Seeds RCH 797 BGII):
रासी सीड्सचा हा आणखी एक वाण असून, महाराष्ट्राबाहेरील राज्ये जसे की मध्य प्रदेश, गुजरात, तेलंगणा, तामिळनाडूमध्ये हा अधिक लोकप्रिय आहे. हा वाण देखील १५० ते १६० दिवसांत काढणीसाठी तयार होतो.
दिग्गज (एमसी५४०८ बीजी II) (टाटा – धान्या सीड्स – Tata Diggaz, MC5408 BGII):
टाटा कंपनीच्या धान्या सीड्सचा हा ‘दिग्गज’ वाण हरियाणा आणि इतर उत्तरेकडील राज्यांमध्ये चांगला प्रतिसाद मिळवत आहे. आपल्या भागात उपलब्ध झाल्यास, याचाही एक-दोन पॅकेटचा प्रयोग करून उत्पादन क्षमता तपासता येईल, असे श्री. शेंडगे सुचवतात.
नवीन वाणांची निवड करताना शेतकऱ्यांसाठी सूचना
कृषी तज्ञ श्री. विशाल शेंडगे यांनी स्पष्ट केले की, वर नमूद केलेले वाण हे केवळ माहितीसाठी असून, शेतकऱ्यांनी आपल्या जमिनीचा प्रकार, पाण्याची उपलब्धता, स्थानिक हवामान आणि स्वतःचा अनुभव लक्षात घेऊनच कोणत्याही वाणाची निवड करावी. कोणताही नवीन वाण मोठ्या प्रमाणावर लावण्यापूर्वी, थोड्या क्षेत्रावर त्याची प्रायोगिक लागवड करून उत्पादन आणि इतर बाबी तपासाव्यात. शेतकऱ्यांनी आपल्या अनुभवांची देवाणघेवाण केल्यास इतरांनाही त्याचा फायदा होईल, असे आवाहनही त्यांनी केले.
